Begrotingsbehandeling Verkeer & Waterstaat: geen visie en geen daadkracht

In de Tweede Kamer wordt deze week de begroting van het ministerie voor Verkeer & Waterstaat behandeld. De regering komt met schijnoplossingen voor de problemen in het wegverkeer, schenkt nog minder aandacht aan het openbaar vervoer en laat de waterwegen verder vervallen.

De bijdrage van Arda Gerkens:

Voorzitter. Een begrotingsbehandeling, zeker een behandeling van een begroting met zoveel rigoureuze bezuinigingen, is ook een moment voor bezinning. Een moment waarop wij stil behoren te staan bij de keuzes die moeten worden gemaakt en bij de motivering ervan.

Ook onze fractie stond stil. We stonden stil in de file, stil op het spoor en wij lagen stil voor de sluis. Of we zaten stil te wachten bij een bushokje waar nooit meer een bus passeerde. En met ons stond een groot deel van Nederland stil.

Dat brengt mij bij de twee grootste Nederlandse knelpunten voor Verkeer en Waterstaat, de gestremde mobiliteit en de deplorabele toestand van onze infrastructuur.

Ook bij dat punt moeten wij zeker stilstaan, het achterstallig onderhoud van spoor, wegen en vaarwegen. Op de vaarwegen is de toestand zelfs heel erg. De minister vertelde dat is overwogen enkele vaarwegen helemaal te sluiten. Ik vind dat ernstig. Ik begrijp daarom niets van de extra uitgaven voor de wegverbreding. We bouwen toch ook geen uitbouw aan ons huis als het dak op instorten staat?

Ik verwachtte een begroting met visie. Een begroting waarin wellicht soms pijnlijke en politiek betwistbare keuzen worden gemaakt, maar in ieder geval een begroting waar beweging in zit, beweging als het gaat om betrouwbare waterwegen, betrouwbaar spoor en betrouwbare rijkswegen. Dat is deze begroting echter niet.

De begroting van Verkeer en Waterstaat past wat dat betreft goed in het gehele regeringsbeleid, dat zich kenmerkt door een schrijnend gebrek aan visie. Dat beleid heeft echter tot gevolg dat wij met zijn allen nog vaster komen te staan.

Als wij mensen het openbaar vervoer in kunnen krijgen, breken wij dat af. Als we mensen het openbaar vervoer in moeten houden, jagen we ze eruit.

Zelfs de tijdelijke verlichting door de verbreding van snelwegen zal van korte duur zijn, omdat de versoepeling van de regelingen voor woon- en werkverkeer mensen in staat stelt verder van hun werk te gaan wonen. Het onderhoud dat wordt gepleegd, is minimaal. Pappen en nathouden en verder praatjes voor de vaak.

Mijn fractie wordt niet vrolijk van dit beleid. Omdat ik nog niet geïnterrumpeerd ben, wachten de coalitiepartijen waarschijnlijk een mooi moment af om naar de microfoon te lopen en mij te vertellen dat er echt meer geld naar het spoor en de vaarwegen gaat. Wat wil de SP dan nog meer? Ik zal u het antwoord geven.

De SP wil meer. Wij willen meer geld voor het spoor, omdat er meer nodig is, wil het spoor zijn laatste aantrekkingskracht niet verliezen. Er moet worden gestopt met de bezuinigingen op het stads- en streekvervoer. De waterwegen moeten worden versterkt, zodat we kunnen doorgaan met de modal shift. Last but not least, mensen: laten wij het fietsen serieus blijven stimuleren. Het is toch te absurd dat zoveel ouders hun kroost tegenwoordig naar school of de crèche brengen! Nederland moet zijn fietscultuur niet loslaten, maar omarmen. Voor de volksgezondheid, maar zeker voor de gezondheid van onze kinderen: laten wij gaan fietsen.

Uit de media verneem ik dat de minister de kilometerheffing wil invoeren. Over de invulling daarvan moeten wij nog een flink robbertje vechten, want de SP is geen voorstander van tolwegen. Wat gaat de minister concreet doen aan de ongebreidelde groei van het Nederlandse wagenpark? Waar stallen we de auto’ s die wij straks allemaal hebben?

In mijn straat is geen plaats voor twee auto’s per huishouden, laat staan drie. En mijn straat is niet de enige. Het is aan de minister om daar krachtig beleid op te zetten, of openlijk te zeggen dat Nederland straks vol staat met blik, zowel op de snelwegen als in de wijken. Dan weten we waar wij aan toe zijn.

De SP steunt de enorme uitgaven aan asfalt niet. Wij vragen aandacht voor maatregelen die de groei van het aantal autokilometers remmen. Mijn inzet bij deze begrotingsbehandeling is dan ook, te voorkomen dat er onomkeerbare visieloze besluiten worden genomen.

Daarmee kom ik gelijk op het spoor. In plaats van een status quo -- die voor mij al onacceptabel is -- glijden de NS verder af. Dat is precies wat de minister zegt, niet te willen. Zij zegt dat er voldoende geld is voor een zogeheten stand still, maar ProRail geeft heel andere informatie. Wil de minister hier nog eens tot in detail op ingaan? Kan zij bovendien ingaan op berichten dat uit het herstelplan spoor ook schoonmaakbeurten en onderhoud van de Betuwelijn, die gelukkig nog niet gebruikt wordt, worden betaald? Ik noem ook de geldteruggaveregeling. Als dit allemaal uit dit herstelplan betaald moet worden, snap ik heel goed dat er weinig hersteld kan worden.

Ik wil ook graag de geruststelling voor de 1 miljoen dagelijkse treinreizigers dat er voldoende wordt geïnvesteerd om spoorstaafbreuken en andere onveilige situaties te voorkomen. Verder is het absurd dat de verbetering van het spoor geen serieuze aandacht krijgt, terwijl er wel geld wordt uitgetrokken voor meer asfalt. Dit zal ertoe leiden dat in 2007, als de kilometerheffing er is, nog steeds een hoop reizigers op de perrons op de vertraagde treinen staan te wachten. Dat lijkt mij niet goed.

Vanmorgen waren er de berichten dat de NS wil schrappen in de dienstregeling. Voor mij is dit eens te meer het bewijs dat wij de trein terug moeten pakken, dus de verzelfstandiging terug moeten draaien. Hoe krijgen wij de reizigers terug in de trein? De SP heeft al een aantal knelpunten genoemd, maar zij vraagt de minister welk beleid zij hierop wil ontwikkelen en hoe zij dat wil uitvoeren.

Er is een aantal projecten op de lange baan geschoven. Ik denk hierbij onder andere aan het Randstadspoor en de spoortunnel in Delft. Het verbaast mij dat veel gemeenten niet geïnformeerd zijn door de minister. Dat is toch niet netjes, vooral niet als je al een handtekening hebt gezet, zoals in sommige gevallen is gebeurd.

Het viel mij ook op dat in geen van de gevallen is gekeken naar noodzakelijk onderhoud. Is er bij de keuze voor het achterstallig onderhoud voor het spoor wel stilgestaan bij de vraag waar er nieuwbouw komt? Of worden er soms nieuwe rails en bovenleiding aangelegd op een plek waar de hele boel over vijf jaar op de schop gaat? Dat zou onacceptabele kapitaalvernietiging zijn. Ik wil hierover graag duidelijkheid.

In de periode tot 2010 komen er anderhalf miljoen auto’s bij. De minister stimuleert deze ontwikkeling en ik schrik ervan. Het aantal kilometers dat mensen met de auto reizen, zal dan ook toenemen. De minister reageert hierop door nog meer wegen te verbreden.

Dat lijkt misschien wel slim beleid, maar het is een domme, milieuonvriendelijke en mensonvriendelijke keuze. Ik wil hier niet voorbijgaan aan de voortdurende ergernis van mensen die in een file staan, maar laten wij dan ook echt beleid ontwikkelen, zodat degenen die een auto moeten gebruiken ook kunnen rijden en de anderen een serieus alternatief kunnen vinden in het openbaar vervoer. Meer asfalt leidt tot meer autogebruik. Wij willen dan ook geen extra asfalt tot er gebruiksremmende maatregelen zijn genomen. Daarbij hoort ook een stevige investering in het openbaar vervoer.

In januari nog hebben wij een enquête gehouden onder de treinreizigers, waarbij veel mensen aangaven, uit pure nood de aanschaf van een auto te overwegen. Volgens het blad RAI Voorrang ziet 92% van de Nederlanders het verbeteren van het OV als een goede oplossing voor de fileproblematiek. Waarom wil de minister haar beleid niet herzien? Waarom houdt zij zich Oost-Indisch blind voor de wensen van het publiek?

De effecten van de bezuinigingen op het stads- en streekvervoer worden steeds duidelijker. Klachten zijn hoorbaar uit een scala van vervoersregio’s. Duidelijk is dat de bezuinigingen niet zijn op te vangen door efficiencywinsten. Het NEA-rapport is helder: er zal gesneden moeten worden in de dienstverlening en de reizigers worden de dupe. Waarom past de minister de efficiencykorting op het ziekteverzuim generiek toe? Is de minister bereid, te onderzoeken hoe het stads- en streekvervoer weer een nieuwe impuls kan krijgen? Het stimuleren van busvervoer kan effecten hebben, zo bleek uit proeven met goedkoop OV, bijvoorbeeld de piekbus in Apeldoorn. Klampt deze minister zich vast aan de paarse spelregels van Wet personenvervoer 2000 of heeft zij lef en durft zij deze innovatie een serieuze impuls te geven?

Openbaar vervoer behoort ook veilig te zijn. Naast de technische veiligheid heb ik het dan over de sociale veiligheid. De oplossing voor de toenemende onveiligheid moet komen van de NS en de overheid. Het aanvalsplan sociale veiligheid OV is wat ons betreft nog veel te mager. Komt de minister nog met een aanvulling op het plan, vooral ook omdat wij allerlei nieuwe berichten horen op dit gebied? Ik wil hierbij ook mijn steun geven aan de CDA-fractie, zoals ik al eerder zei, die bij monde van de heer Verhagen tijdens de algemene beschouwingen te kennen gaf, meer spoorwegpolitie te willen, 200 fte in plaats van de nu beloofde 51. Ik vraag de CDA-fractie of zij hiermee alleen goede sier wil maken of dat wij straks op een heldere motie mogen rekenen.

Dan het bevoordelen van de lease-auto en tegelijkertijd het benadelen van het zakelijk gebruik van de privé-auto, een onnavolgbare logica, onbegrijpelijk. Absurder nog is het gehele woon-werkverkeer behandelen als zakelijk verkeer. Als werkgevers dat zouden gaan doen, zou de arbeidsproductiviteit een dramatische sprong omlaag maken. Misschien kan de minister uitleggen hoe dit past in haar beleid. Natuurlijk zullen wij bij de bespreking van het belastingplan hier nog op terugkomen.

De SP wil andere keuzes maken. Stimuleer de fietscultuur in plaats van de autocultuur. Fietsen is gezond en milieuvriendelijk en een uitstekende manier om je te verplaatsen, maar dan moet je wel je fiets kunnen stallen, want dat is vaak een ramp. Veel stallingen moeten vernieuwd worden.

Fietsenstallingen moeten vernieuwd worden, maar het project ruimte voor de fiets staat droog. De Fietsersbond en een aantal wethouders spreken nu al hun zorg uit over het geldgebrek voor dit project. Is de minister nog van plan, te bekijken of dit tekort van 75 mln weggewerkt kan worden? Bovendien bevreemdt het mij dat het stallen van fietsen onder het hoge BTW-tarief valt. Is het niet logischer om dat stallen juist onder het lage tarief te laten vallen? Verder kan het gebruik van de fiets ook nog op een aantal andere gebieden gestimuleerd worden. Ik denk hierbij bijvoorbeeld aan het opzetten van een landelijke routeplanner voor de fiets. Is de minister bereid om te onderzoeken of een dergelijk project haalbaar en kansrijk is?

Natuurlijk is er niet alleen mobiliteit over land, maar ook over water. De achtereenvolgende regeringen waren hier enkel in woord voorstander van, maar gaven hun geld liever uit aan de Betuweroute dan aan de binnenvaart. Deze regering trekt voor beide geld uit.

Ik waardeer deze verandering van beleid, maar constateer ook dat het de binnenvaart voorlopig niet helpt. Dat moet echt anders. Vaarwegen zijn de stiefkinderen van onze infrastructuur. Nu is de binnenvaartsector geen harde schreeuwer. Hij vraagt steeds maar weer bescheiden bedragen. Voor het komende jaar heeft hij slechts 35 mln euro extra nodig om ervoor te zorgen dat de kwaliteit van onze waterwegen niet verder achteruitglijdt en dat er geen stremmingen ontstaan. De minister van Financiën zei altijd: zo’n bedrag vind ik in de plooien van mijn broekzak. Ik wil deze minister vragen of zij eens in haar broekzak wil zoeken. Zij mag overigens ook in haar handtas zoeken. Ik heb met mijn amendement op dit gebied getracht haar een handreiking te doen. Graag hoor ik een reactie.

Ik hoor dat de minister een proef wil doen met 3-TEU vrachtwagens die in heel Nederland gaan rijden. Hier snap ik dus niks van. Dat kan ervoor zorgen dat 30% van de binnenvaart teruggaat naar de weg. Tien van de twintig terminals zouden gesloten worden en dat kost heel veel arbeidsplaatsen. Ik wil de minister vragen mij gerust te stellen en te zeggen dat de 3-TEU trucks geen nadelige gevolgen zullen hebben voor de modal shift.

Natuurlijk is water niet alleen om over te varen. De afgelopen zomer hebben we weer gemerkt hoe onmisbaar water is. De maatschappelijke discussie over de positie van de waterschappen is deze zomer opgebloeid. Ik ben er blij mee dat de PvdA hierover al in haar bijdrage heeft gesproken. Ik wil mij daarbij aansluiten.

Concluderend vraagt de SP om niet alleen te kijken naar de bereikbaarheid en de congestie, maar ook aandacht te schenken aan leefbaarheid en milieu, niet alleen gehoor te geven aan ergernissen, maar visie en lef tonen om de gedurfde keuzes voor de toekomst te maken.

Ik concludeer dat hier een magere begroting ligt met als essentie pappen en nathouden, met een beetje geld voor dit en misschien wat centen voor dat, maar zeker geen daadkracht en geen oplossingen voor onze mobiliteitsproblemen.