Tribune 10/99: SP Alarmlijn vijf jaar actief

Hotline naar Den Haag

SP Alarmlijn viert vijfjarig bestaan

"De SP moet het weer van de voorbeelden hebben," bitste onlangs een PvdA-Kamerlid tijdens een debat. En inderdaad, als geen ander weet de SP wat er onder mensen speelt en hoe beleid uitwerkt in de praktijk. Een van de belangrijkste instrumenten hiervoor is de SP-Alarmlijn, de gratis telefoonlijn waarop iedereen zaken die politiek Den Haag echt moet weten, direct kan melden aan de Tweede-Kamerfractie. Vorige maand vierde de Alarmlijn zijn vijfjarig bestaan met ruim vijftienduizend meldingen op de teller.

"SP-Alarmlijn, goedemorgen." Koud zijn de Alarmlijnmedewerkers binnen, of de telefoon staat roodgloeiend. Een bewoonster uit het Overijsselse Steenwijk. "Wij klagen al jarenlang bij alle mogelijke instellingen over stankoverlast van een verfspuiterij in onze buurt. Boze brieven naar de gemeente en de Milieu Inspectiedienst hebben niets uitgehaald." Alarmlijnmedewerker Marijke Folmer geeft de melding door aan SP-milieudetective Harry Voss, die belooft een kijkje te zullen nemen. Enige dagen later meldt hij dat de gemeente Steenwijk maatregelen heeft getroffen. Inmenging van de milieuspeurder van een landelijke partij blijkt indruk te maken. Voss: "Ik ga door voor de ogen en oren in het veld van milieudetective en Kamerlid Remi Poppe. Maar de échte ogen en oren zijn de mensen zelf. Mensen die naast een berg asbest wonen, of die de vuilstort in de buurt niet vertrouwen en die de tegenwoordigheid van geest hebben de SP in te lichten."

"SP-Alarmlijn, goedemiddag." Aan de ander kant van de lijn is een geagiteerde mevrouw uit Emmen. "Waarom is de SP tegen euthanasie? Weet Jan Marijnissen dan niet hoezeer zieke mensen kunnen lijden?" Rustig legt Marijke Folmer uit dat de SP niet vierkant tegen euthanasie is, maar wel tegen de verruiming van de euthanasiewet zoals zij nu is. "Euthanasie mag geen uitweg worden omdat de beschikbare zorg tekort schiet. En die kant gaan we wel op met wachtlijsten en bezuinigingen. De SP wil mensen in geen geval een waardige dood ontzeggen, maar het moet geen gangbare optie worden: dure operatie, dure medicijnen of de dood." Zo had mevrouw het nog niet bekeken. "Hier ga ik een tijdje over nadenken," zegt ze. Net ligt de hoorn op de haak of de telefoon gaat weer. "De Sociale Dienst denkt dat ik samenwoon," meldt een man. "En nou hebben ze mijn uitkering voor een maand gekort." Dat is niet direct een zaak voor de parlementariërs. Meneer wordt doorverwezen naar het juridisch spreekuur van de SP-Hulpdienst in zijn woonplaats.

'We hebben ervoor gezorgd dat mensen ons op elk moment van de dag kunnen bereiken'

"We zijn een eind gekomen sinds de oprichting," kijkt Marijke Folmer – een stuk van de lustrumtaart net achter de kiezen – terug. Van een vergaarbak van al Neêrland's ongerief is de Alarmlijn geworden tot een waardevol instrument om politieke wantoestanden te signaleren. "Het eerste jaar dat we in bedrijf waren was qua aantal telefoontjes een topjaar. Veel serieuze meldingen, maar ook een aantal rare dingen. Scheldpartijen, hijgers. Geeft niet, zo leerden mensen ons tenminste kennen. We zaten in een uitprobeerfase en een 06-nummer heeft nogal een frivole uitstraling, dat nodigt uit tot geintjes. Toen we overgingen op 0800, werd dat stukken minder."

"Toen we in 1994 in de Tweede Kamer kwamen, waren we een beetje bang dat we opgeslokt zouden worden in de loop der dingen in Den Haag en dat waar we groot mee zijn geworden, contact met de bevolking, in de verdrukking zou komen," vertelt partijsecretaris Tiny Kox. "Om dat te voorkomen hebben we ervoor gezorgd dat mensen ons op elk moment van de dag kunnen bereiken. Al enige jaren was de MilieuAlarmlijn, waar mensen milieuschandalen konden rapporteren, in werking en dat was een groot succes. Vijf jaar later blijkt ook de Alarmlijn een perfect instrument te zijn."

Al snel kregen mensen door wat de bedoeling was: overheidsbeleid dat niet klopt doorgeven aan de SP, zodat de partij er wat aan kan doen, landelijk of lokaal, binnen of buiten de volksvertegenwoordigingen. In eerste instantie werd de Alarmlijn bediend door de beleidsmedewerkers van de Kamerfractie, tot het aantal alarmmeldingen zó groot werd dat de taken gesplitst werden. "De Alarmlijn was zo'n succes dat we de gewone telefoontjes er niet meer bij konden hebben. Als je met een huilende weduwe van een asbestslachtoffer zit te praten die nergens terecht kan en overal is afgescheept, kan je zo'n gesprek niet onderbreken met: momentje ik heb een telefoontje voor de fractie op lijn twee." De Alarmlijn verhuisde naar het partijbureau in Rotterdam en werd bemand door twee fulltime krachten.

De Alarmlijn heeft zo'n grote naamsbekendheid, dat soms dreigen met een telefoontje al voldoende is

"Veel mensen bellen de Alarmlijn met individuele problemen," zegt Cécile Visscher, Folmer's collega. "Onterechte kortingen op de uitkering, de zorgverzekeraar weigert een bril te vergoeden, volgens de Arbo-arts kan meneer best aan het werk, terwijl hij vergaat van de pijn in zijn rug. Die dingen kunnen we niet zelf oplossen. Daar hebben we de juridische kennis niet voor. Wel verwijzen we mensen door naar de sociaalraadslieden, de belasting- of onderwijstelefoon of naar de spreekuren van de SP-Hulpdiensten in het land."

De meldingen variëren van groot tot klein leed. Tijdens de Kamerverkiezingen meldde een meneer dat het stembureau in Cadzand door slechts één persoon werd bemand. Dat is tegen de Kieswet. Eén telefoontje van de Kamerfractiemedewerker Algemene Zaken naar de burgemeester en het euvel werd verholpen.

De SP-Alarmlijn heeft zo'n grote naamsbekendheid opgebouwd, dat in een enkel geval dreigen met een telefoontje al voldoende was. Een mevrouw ontdekte dat bij de vermelding van haar banksaldo in euro's structureel een omrekenfout werd gemaakt. De bankmedewerker die zij te spreken kreeg, verzocht haar hier liever niet met derden over te praten. Woedend zei zij dat wel even met de SP-Alarmlijn op te nemen. Nog geen dag later lag er een excuusbrief van de bank bij haar op de mat.

"Gerangschikt naar onderwerp is het een perfecte graadmeter om te zien waar mensen zich druk om maken"

Zo verging het ook een gedetineerde uit het huis van bewaring in Den Bosch. Hij meldde dat op afdeling plastic sealen zonder afzuigsysteem werd gewerkt. In afwachting van de installatie moesten de mannen gewoon in de plastic dampen doorwerken. De gedetineerde kondigde zijn melding van tevoren bij de directie aan. Nog voor de medewerkers van de fractie actie konden ondernemen, belde hij weer: Het is opgelost, bedankt hè!

"Mag de gemeente ons recht op bijzondere bijstand inperken als wij niet deelnemen aan een collectieve aanvullende verzekering die geregeld is met een ziekenfonds?" vroegen drie bellers los van elkaar. De Kamerfractie vond van niet en legde de zaak voor aan minister Borst van Volksgezondheid. Die was het met de SP-fractie eens en beloofde nadere richtlijnen naar de gemeenten te sturen.

"Eén individueel telefoontje kan op zichzelf vrij onbelangrijk zijn," zegt Kox. "Maar samen met de anderen, gerangschikt naar onderwerp is het een perfecte graadmeter om te zien waar mensen zich druk om maken. Het komt voor dat onze Kamerleden de Alarmlijn bellen om te weten te komen hoe vaak er is gebeld over bijvoorbeeld witte illegalen en wat de strekking was van die telefoontjes."

Bij een indeling van de meldingen naar onderwerp, gaat Sociale Zaken aan kop: twintig procent. Met stip op twee staat de SP zelf. Vooral in de aanloop naar de verkiezingen van 1998, Provinciale Staten- en Europese verkiezingen is de Alarmlijn bewust ingezet als middel voor mensen die snel met de SP in contact wilden komen om bijvoorbeeld informatie te krijgen over partijstandpunten. Cécile Visscher: "Vaak hebben mensen iets in de krant gelezen en zich daar een mening over gevormd en dan bellen ze ons: dat vinden jullie toch ook?"

Eén melding naar de Alarmlijn bracht de SP op het spoor van de 'illegale girogluurders'

Het tegenvallende eindbedrag op de loonstrookjes van januari zorgde voor een hausse aan telefoontjes van uitkeringsontvangers. De discussie over de inkrimping van de varkensfokkerij leverde een piek op van telefoontjes van boeren. Bij Verkeer en Waterstaat zijn het de discussie rond de Betuwelijn en Schiphol die de gemoederen bezighouden.

Een aparte stroom bellers ontstond door een SP-folder die mensen attent maakte op de Huursubsidielijn. Deze lijn was een tijdelijk initiatief van de SP om niet-gebruik van de huursubsidie tegen te gaan. Op de folder werd het nummer van de Alarmlijn vermeld voor telefoontjes nadat de Huursubsidielijn beëindigd was. Die telefoontjes kwamen: ook over hele andere onderwerpen en zelfs maanden nadat de folders uitgedeeld waren.

Eén telefoontje kan grote gevolgen hebben. "Ik kwam bij het uitzendbureau, had de Sociale Dienst mijn dossier daar al naartoe gezonden. Dat mag toch helemaal niet?" "De Sociale Dienst zegt dat ik mijn giroafschriften moet afgeven. Gaat het hen wat aan waar ik mijn geld aan uitgeef?" wilden veel mensen weten. Zowel de afdelingen als de Kamerfractie beten zich vast in dit 'girogluren'. Maandenlang weken ludieke acties en verhitte debatten niet van de agenda. SP-Kamerlid Jan de Wit voelde toenmalig minister Melkert aan de tand, die na lang en hevig tegensputteren een circulaire stuurde naar de Sociale Diensten met de privacyregels waar ze zich bij het verstrekken van een uitkering aan te houden hebben. "Van dit soort telefoontjes moeten we het hebben," zegt Jan de Wit. "Onze kracht is dat we in debat telkens en als eerste met praktijkvoorbeelden komen, waar bewindslieden niet omheen kunnen. En per kwestie wel met een hand vol vergelijkbare gevallen. Dit is slechts een incidenteel geval, is een excuus dat dan niet meer opgaat."

Visscher: "Over girogluren krijgen we nog regelmatig telefoontjes. Het gaat in sommige gemeenten dus gewoon door. Maar met het schrijven van Melkert in de hand kunnen de SP-Hulpdiensten de Sociale Dienst dwingen een toontje lager te zingen." De vele debatten in de Kamer en gemeenteraden hebben 'girogluren' tot een ingeburgerde term gemaakt.

Regelmatig komt het voor dat de SP mensen bewust oproept de Alarmlijn te bellen. Bijvoorbeeld toen de Nederlandse Spoorwegen het aantal stations waar gehandicapten in en uit treinen worden geholpen drastisch verlaagde. Dit vanwege de komst van interregionaal gehandicaptenvervoer Traxx, dat mensen met een enorme omweg en tegen veel te hoge kosten in busjes vervoert. De meldingen stroomden binnen.

"Ons streven is niet alleen als meldkamer te fungeren, maar ook zelfstandig signalen te onderzoeken"

Massaal was ook de reactie op een advertentie die de SP in de Telegraaf plaatste ter ondersteuning van de Poolse Barbara Warntjes-Siermantowska. Doordat haar man een jaar na de bruiloft overleed, concludeerde staatssecretaris Cohen dat mevrouw niet lang genoeg getrouwd was geweest om een verblijfsvergunning te krijgen en dus moest vertrekken. Het zevenjarig zoontje van het echtpaar – dat de Nederlandse nationaliteit heeft – mocht wel blijven. Bijna tienduizend steunbetuigingen kwamen bij SP-afdelingen en bij de Alarmlijn binnen. Ook belden mensen in dezelfde situatie als mevrouw Warntjes. Een dertigtal schrijnende verhalen werd gebundeld in een zwartboek, dat onlangs aan staatssecretaris Cohen is aangeboden. Cohen beloofde een notitie over deze kwestie, op basis waarvan de Kamer zal debatteren. PvdA en D66 lieten op voorhand al weten dat ze de regels te star vonden.

De Alarmlijn is in vijf jaar flink gegroeid, maar het einde van de ontwikkeling is nog niet in zicht. Kox: "We willen natuurlijk steeds meer. Ons streven is niet alleen als meldkamer te fungeren, maar signalen ook zelfstandig te onderzoeken. Zoals bijvoorbeeld wanneer we een melding binnenkrijgen dat mensen in de bijstand geen gebruik kunnen maken van de pinautomaten bij banken, wat ook echt voorkomt. We gaan uitzoeken waar en hoe vaak dat gebeurt. Zo krijgen we veel waardevolle informatie bijeen, waar de Kamerfractie doelgericht mee aan de slag kan."