De politie is geen sluitpost
De acties die de politiebonden de afgelopen maanden voerden kregen een wonderlijk einde. De bonden stopten met actievoeren voor een betere cao. Niet omdat zij tevreden zijn met het laatste bod van de minister, maar omdat zij geloven dat acties geen zin meer hebben. De weinige agenten die de moeite namen om te stemmen gingen morrend akkoord. Politiebond ACP sprak van ‘slikken of stikken’ en zei dat PvdA-minister Ter Horst ‘zich niet betrouwbaar heeft gedragen’. De bond NPB liet weten dat haar leden akkoord gingen, maar met ‘een knoop in de maag’.
Agenten verdienen 1.200 tot 1.700 euro. Met het nieuwe bod van Ter Horst hebben zij de opgelopen achterstand niet ingehaald. De dienders krijgen er de komende jaren enkele procenten bij, maar als de voorspellingen voor de inflatie kloppen blijft daar weinig van over. Er komen extra vergoedingen, maar die zijn eenmalig. De uitkomst van de acties legt een hypotheek op de toekomstige verhouding tussen politie en politiek. Het is aan de minister om nu het vertrouwen van haar dienders terug te winnen.
Ter Horst zat aan tafel met de vakbonden, maar startte tegelijkertijd een mediaoffensief. In de media zei zij dat agenten eigenlijk helemaal niet zo weinig verdienen en dat het werk van agenten te vergelijken is met dat van een trambestuurder. De minister beschuldigde agenten van ‘korte lontjes’ en deed kritiek af als een vorm van maatschappelijke ‘verruwing’. Zij liet de Amsterdamse korpsbeheerder Cohen verklaren dat haar bod heel goed was en minister van Financiën Bos meedelen dat er écht niet meer in zat.
In de meeste beroepen zullen werknemers dergelijk machogedrag van werkgevers niet accepteren. Agenten doen dat wél, al is het met ‘een knoop in de maag’. Politiemensen beseffen dat zij een bijzondere positie hebben in de samenleving en zijn erg terughoudend met het voeren van acties. Dit leidt er toe dat bestuurders vaak in woorden de politie prijzen, maar in de praktijk veel te weinig doen. Ook in het verleden is er vaak spanning geweest tussen de politie en de politiek.
Politieacties zijn een betrekkelijk nieuw verschijnsel. Tot 1980 was het verboden voor overheidspersoneel om het werk neer te leggen. Dat verbod was een erfenis van de beruchte ‘worgwetten’ uit 1903, een reactie van de christelijke premier Abraham Kuyper op een succesvolle staking van het spoorwegpersoneel. Pas nadat Nederland het Europees Sociaal Handvest ondertekende kregen ook ambtenaren geleidelijk weer stakingsrecht.
Stakende politieagenten staan voor een duivels dilemma. Evenals werknemers in de verpleging of het onderwijs staat het dienstverlenende karakter van het beroep een volledige staking in de weg. De beroepstrots en het verantwoordelijkheidsgevoel leiden tot terughoudendheid. Vandaar dat bij de politie vaak de roep klinkt om ‘vriendelijke’ acties. In 1987 aten protesterende agenten tijdens een receptie van het jubilerende Korps Rijksdienst in Den Haag binnen een half uur de hele receptietafel leeg.
Soms hebben alleen harde acties succes. In oktober 1988 zongen tijdens een manifestatie in Rotterdam agenten dat ‘de klinkers uit de straat’ mochten. In november volgde een demonstratie waaraan 30.000 agenten deelnamen, waarna toenmalig VVD-minister Smit Kroes zwichtte. In juni 2005 waren er grote acties tegen VVD-minister Remkes, toen het ministerie aan een ‘blauwe belegering’ werd onderworpen, waarna alsnog een akkoord werd gesloten.
De minister moet de komende jaren opnieuw het vertrouwen van de politie zien te winnen. Dat kan om te beginnen door het werk van agenten eenvoudiger te maken, door onnodige bureaucratie weg te nemen, overbodige regels te schrappen en dienders meer vrijheid te geven. Daarvoor heb ik eind vorig jaar enkele voorstellen gedaan in Een betere politie voor hetzelfde geld, op basis van meldingen van agenten vanaf de werkvloer.
Maar dat is natuurlijk niet genoeg. Ter Horst heeft voor 2010, aan het einde van haar regeerperiode, de agenten een ‘functieherwaardering’ in het vooruitzicht gesteld. Het is echter helemaal niet nodig om zo lang te wachten. De minister moet zélf aan de slag. Het is heel eenvoudig om nú al op een rij te zetten waarom agenten zo moeilijk kunnen rondkomen, zich in de schulden moeten steken en bijbaantjes moeten nemen. Daarna kunnen we, los van de huidige cao, maatregelen nemen om de ergste nood te ledigen. De politie is geen sluitpost van de begroting, maar een belangrijke investering in een veilig Nederland. Als we dat niet beseffen, zullen in de toekomst de tekorten toenemen en hebben we straks helemaal geen politie meer.
