Nederlandse kennis is voortreffelijk exportproduct

Nederland is in de ogen van buitenlanders het land waar alles kan en mag. Waar zelfs de meest omstreden zaken wettelijk geregeld zijn. Voorwaarden waaronder artsen euthanasie mogen toepassen, coffeeshops waar men softdrugs kan kopen en een wet ter bescherming van prostituées, Nederland heeft het. En nu kunnen homo's en lesbiennes er ook nog gewoon trouwen. Veel buitenlanders trekken hun wenkbrauwen op. Toch zijn het volgens volksvertegenwoordiger Harry van Bommel exportproducten waar we trots op mogen zijn. Hij reisde af naar Madrid om daar het 'Hollandse model' met overgave te verdedigen. "Export van kennis vindt steeds meer ingang. Ik reis met plezier af naar andere hoofdsteden om onze ideeën uit de doeken te doen."

Met Nederland als epicentrum dijt de openstelling van het burgerlijk huwelijk voor paren van hetzelfde geslacht uit over Europa. Voorzichtig en stapje voor stapje - België gaat ons land volgen en in Duitsland komt naast het heterohuwelijk een speciale trouwmogelijkheid voor homo's en lesbiennes -, maar onmiskenbaar. Het zal echter nog ettelijke jaren duren alvorens de meer zuidelijk gelegen Europese lidstaten zover zijn. In Spanje en Italië is de positie en het aanzien van de rooms-katholieke kerk dermate groot, dat het burgerlijk huwelijk letterlijk en figuurlijk een heilig huisje is dat nog fier overeind staat. "Het katholieke geloof geniet in die landen brede steun en is daar een substantieel onderdeel van de alledaagse cultuur", constateert Harry van Bommel.

Het Tweede Kamerlid voor de Socialistische Partij (SP) bezocht eind juni op uitnodiging van de Spaanse zusterpartij Izquierda Unida Madrid. Hij ontmoette er vertegenwoordigers van Cogam, het Spaanse COC, en hield een spreekbeurt over de openstelling van het burgerlijk huwelijk in Nederland. "Ik heb geschetst welke weg Nederland heeft bewandeld om de openstelling te bereiken. Ik heb ook verteld over de homo-emancipatie in het algemeen, want daar ben ik namelijk niet zo optimistisch over. En ik heb geprobeerd de Nederlandse ontwikkelingen te vertalen naar de Spaanse situatie. Dat vonden de toehoorders nog het meest boeiend. Het bleek dat ze de situatie in ons land niet goed kennen. Ze denken dat Nederland Amsterdam is. Ik heb ze uitgelegd dat in het dorp waar ik woonde - in het oosten van het land - er op het gebied van homo-emancipatie ook nog een hele weg te gaan is. Daar keken ze weliswaar van op, maar Madrilenen snappen dat wel."

Breekijzer Izquierda Unida is de eerste partij in Spanje die de openstelling van het burgerlijk huwelijk ter discussie stelt. Van Bommel (39) is er trots op. Hij stelde aan zijn zuidelijke partijgenoten voor om de Nederlandse situatie als breekijzer te gebruiken. "Wat gebeurt er als een getrouwd Nederlands homopaar zich in Spanje vestigt? Ze hebben rechten, maar of men daar ook gebruik van kan maken? In eerste instantie zal dat niet het geval zijn. De kwestie zal dan moeten worden voorgelegd aan een Spaanse rechter en vervolgens bij het Europese hof terechtkomen. Wellicht kan een dergelijke zaak gearrangeerd worden, zodat er jurisprudentie uit kan voortkomen. Prikkelende gedachten, waar de leden van onze zusterpartij bijzonder in geïnteresseerd waren."

Het bewust forceren van de openstelling van het huwelijk mag dan wel de geest prikkelen, een gezonde manier van overtuigen vindt Van Bommel het niet. Hij opteert voor geleidelijkheid. "Verplichting om onze regels over te nemen zal alleen maar leiden tot meer aversie tegen Europa. Het zal de natuurlijke weerstand tegen de Unie vergroten. Kwesties rond het huwelijk liggen nu eenmaal moeilijk; iedereen wil zijn eigen beleid blijven voeren. Maar er zijn wel degelijk kansen! Europa harmoniseert. De druk op andere landen zal zeker toenemen. Bovendien moet Spanje een in Nederland gesloten huwelijk, ook dat tussen twee homo's of lesbiennes, erkennen. We moeten niets afdwingen; het is een kwestie van tijd."

Draagvlak Homoseksualiteit is in het land van sinaasappels en Sinterklaas tot nu toe altijd een taboeonderwerp geweest. Het thema werd in dezelfde week dat Harry van Bommel een bezoek aan Madrid bracht voor het éérst in de geschiedenis in het Spaanse parlement aangesneden. "In tegenstelling tot veel parlementariërs vindt onze zusterpartij deze materie niet ongepast en ze zoekt al langer naar wegen om registratie van homoparen aan de orde te stellen", vertelt de SP'er. "Ze doen dat omzichtig. Nu een wetsvoorstel indienen is een zinloze exercitie. Dat maakt het onderwerp belachelijk. Bovendien zijn er nauwelijks allianties te vormen, noch in de politiek, noch maatschappelijk. Toch heb ik hoop, omdat er in Spanje in ieder geval één partij is die over dit thema een conferentie durft te beleggen. Ik ben er van overtuigd dat er meer initiatieven komen, waardoor er een maatschappelijk draagvlak ontstaat en de steun voor een partnerschapsregistratie zich als een olievlek over het land verspreidt."

Van Bommel is niet bang dat Nederlanders als missionarissen worden gezien, die naar het zuiden komen afzakken om belerend met het vingertje te zwaaien. "Die indruk heb ik niet, zeker niet bij dergelijke onderwerpen. Je zit met gelijkgestemden aan tafel, die dankbaar gebruik maken van je expertise. Soms, bijvoorbeeld op het gebied van defensie, hebben we wel eens een te grote broek aan. Maar bij dit thema mogen we onze zegeningen tellen. Laat ons maar gidsland zijn op het gebied van drugs-, prostitutie- en euthanasiebeleid. En laat de openstelling van het burgerlijk huwelijk daar maar bij komen. Het is toch een verworvenheid waar we met zijn allen democratisch zijn uitgekomen."

Boter, kaas, tulpen, Heineken... De openstelling van het huwelijk past volgens Van Bommel prima in dat rijtje. "De export van ideeën neemt toe. Vooral in het katholieke zuiden van Europa vallen onze opvattingen bij een deel van de bevolking fout. We zijn van God los, wordt ons verweten. Alles wordt dan op één hoop gegooid: euthanasie, drugs, prostituées, homo's. Toch kunnen we met onze kennis mede-Europeanen een groot plezier doen. De Nederlandse strijd voor de openstelling van het huwelijk voor paren van gelijk geslacht is een mooi spoorboekje voor anderen."