Lijstduwer Huub Oosterhuis wil nieuw optimisme
“Ik wil horen bij een partij die een andere ‘levensleer’ ontwikkelt dan die van eigenbelang, concurrentie en Survival of the fittest,” zei Huub Oosterhuis vandaag op het SP-congres, waar hij als lijstduwer werd gepresenteerd. De priester/dichter wil een andere wereldorde voor mogelijk kunnen houden, zijn ogen en oren scherpen voor de kleinste tekenen van opleving, nieuw begin, nieuw optimisme.”
Toespraak Huub Oosterhuis voor het SP-partijcongres:
‘Christelijk’ is in de Nederlandse taal een aanduiding geworden van oprechtheid, een ander woord voor betrouwbaar. ‘Een christelijke oplossing’ is volgens Van Dale, het Grote Woordenboek der Nederlandse Taal, een fatsoenlijke oplossing. ‘Christelijk weer’ is redelijk goed weer. Een ‘christelijk’ verzorgingshuis? Is een toegewijd, goed georganiseerd, deskundig en vriendelijk verzorgingshuis waar je je veilig voelt.
De eerste christenen droomden van een betere wereld. Zij leefden binnen het harde Romeinse Keizerrijk, een slavenmaatschappij onder de terreur van het recht-van-de-sterkste. Opstandige slaven werden gestraft, met de dood aan het kruis.
De beweging rondom de joodse leermeester en profeet Jezus van Nazareth, die door zijn volgelingen ‘christus’ (dat betekent Messias) werd genoemd en die door het Romeinse bewind als staatsgevaarlijk werd veroordeeld tot de dood aan het kruis, heeft aanvankelijk de ethisch-sociale normen en idealen van de joodse godsdienst overgenomen. De eerste christenen herkennen zich in de profetische aanklachten tegen uitbuiting en woekerende rijkdom. De oudste documenten van de beweging die later ‘het christendom’ ging heten, bevatten heftige pleidooien voor hulp aan de allerarmsten, weduwen en wezen en tintelen van ‘messiaans’ verlangen naar een nieuwe rechtvaardige wereldorde, die zij ‘Koninkrijk van God’ noemden. Door de geschiedschrijvers van hun tijd werden zij ‘atheïsten’ genoemd, omdat ze weigerden de machtsaanspraken van de goddelijke Romeinse keizer te erkennen.
Altijd, door alle eeuwen heen, heeft het christendom de herinnering bewaard aan zijn radicale oorsprong. En tot op vandaag klinkt uit de mond van enkele christelijke theologen, met name in Latijns-Amerika en Afrika, het profetische protest tegen onderdrukking en armoede.
Christelijk (‘gristelijk’) is terecht een woord gebleven dat appelleert aan sociale gerechtigheid, heel concreet: solidariteit met mensen die het op eigen kracht niet redden. ‘Red hen die geen verweer hebben’, die oproep tot sociale gerechtigheid wordt in de bijbel in de mond van God zelf gelegd. En de bijbel wordt tot op vandaag door christenen beschouwd als het Boek waaraan zij hun geweten toetsen.
Zullen hedendaagse christenen – oprechte, betrouwbare mensen volgens Van Dale – deze radicale strekking van hun godsdienst, deze ‘bijbelse grondslag’, herkennen in, bijvoorbeeld, het partijprogramma van het CDA, dat in de komende jaren fors wil bezuinigen op de zorg? Is dat volgens de ‘bijbelse grondslag’, die het fundament is van het Christen Democratisch Appèl? Nederland heeft in 2002 gekozen voor een verzorgingsstaat, een ‘solidariteitsstaat’ waarin het lot verdeeld wordt naar draagkracht, waarin dus het noodlot aan banden gelegd wordt en het ‘recht van de sterksten’ teruggedrongen. Maar het CDA van Balkenende is die verzorgingsstaat aan het afbreken. De zorg heeft 450 miljoen euro minstens nodigt, krijgt 63 miljoen. Kunnen christenen dat maken? Dat is toch tegen hun eigen normen en idealen? Heeft het CDA gebroken met het beste van de christelijke traditie: verantwoordelijkheid voor ‘hen die geen verweer hebben’, mededogen met vluchtelingen en asielzoekers?
Dit ‘christelijk erfgoed’, die ‘bijbelse grondslag’ komt het CDA van Balkenende slecht uit in zijn verbond met de VVD van mevrouw Verdonk. (Er is nog een ander CDA, andersdenkende en –voelende partijleden, maar zij komen praktisch niet of nauwelijks aan het woord.) En dus worden weerloze asielzoekers aan het voortbestaan van deze coalitie geofferd; en wordt er weggekeken van de feiten die vier jaar lang door tientallen journalisten zijn opgeschreven, en door bekende Nederlandse schrijvers zijn gedocumenteerd. Hoe mensen onder dit beleid worden vernederd, geschonden en tot wanhoop gedreven: dat weten we heel goed. En er is dan ook vier jaar lang door 100.000 Nederlanders tegen geprotesteerd. Ik kan me geen redelijke partijpolitieke overweging voorstellen op grond waarvan dit onmenselijke beleid is te verdedigen. Inhumaan is het volgens de normen en idealen van de christelijke èn de sociaal-democratische traditie, als de fundamentele rechten van asielzoekers zo, bijna routinematig, worden geschonden.
Er is ook een andersdenkende en –voelende, traditioneel CDA-stemmende achterban, die op plaatselijk en regionaal niveau zijn mond opendoet en niet wegkijkt – en hopelijk maken zij mede het verschil tussen dit oude snoeiharde regime en een nieuw beleid, dat, zoals ook Pim Fortuyn bepleitte, met een Generaal Pardon zal moeten beginnen. Dat het zo niet langer mag, deze verharding - en dat dit beleid ons medeplichtig maakt aan schending van mensenrechten, en onze eigen waardigheid aantast – dat inzicht is beschaving; dat inzicht verdringen, verloochenen, is uitverkoop van beschaving.
De huidige coalitie is principieel tijdelijk. We kunnen ze wegstemmen, zo luid en duidelijk dat ze nooit meer worden teruggezien. Het economisch systeem, waaraan deze coalitie zo dienstbaar is, het neo-liberale postmoderne, dat van de vrije maar dan ook onbegrensd en ongeremd vrije markt, dat stem je niet zomaar weg. Dat heeft eeuwigheidsaspiraties, dat presenteert zich als het enig denkbare, wordt goddelijk vereerd, is ook bijna even goddelijk en wreed als het bewind van die Romeinse Keizers – een systeem dat miljoenen mensen uitstoot, overbodig maakt; miljoenen stervende kinderen produceert.
Met groot geraffineerd vertoon van lekkere dingen, begeleid door massamedia die ons, bijvoorbeeld via Big Brother-huizen en Gouden Kooien groot geld voorspiegelen, wordt geprobeerd ons verstand te benevelen en ons geweten te verdoven, zodat wij massaal vergeten wie de prijs betalen voor ons welvarende, steeds legere leven.
Ik wil horen bij een partij die mij hiervan bewust maakt en scherp houdt; die een andere ‘levensleer’ ontwikkelt dan die van eigenbelang, concurrentie en Survival of the fittest; die mij naar de wereld leert kijken met de ogen van de misdeelden, de bedreigden; die mij leert mij in te leven in vluchtelingen. Die mij stimuleert een andere wereldorde voor mogelijk te houden, mijn ogen en oren te scherpen voor de kleinste tekenen van opleving, nieuw begin, nieuw optimisme. Een van de grote wijsgerige leermeesters van de geschiedenis, Immanuel Kant, heeft geleerd dat er in crisissituaties een ‘plicht tot vertrouwen’ bestaat.
En ooit las ik, in een boek, het utopische visioen van een wereld waar de bomen altijd in groene bloei staan, waar men de oorlog afleert ... en jonge mensen zullen daar pas op hun honderdste sterven. Dat, lijkt me, komt in de buurt van de dromen en zelfs de partijprogramma’s van Groen Links, Partij van de Arbeid en SP samen. Dat wil ik wel duwen.