'SP-leider Emile Roemer wil volgend jaar al het eigen risico verlagen. ‘Want waarom moeten mensen, die toch al de pech hebben om ziek te worden, een boete van minimaal 385 euro betalen? Alsof mensen ervoor kiezen om ziek te worden.’ Dat zei Roemer bij de algemene politieke beschouwingen woensdag in de Tweede Kamer.' Hieronder leest u de hele spreektekst.
Zweren.
Steekvliegen.
Water wordt bloed.
Kikkers.
Veepest.
Dood van eerstgeborenen
Luizen.
Hagel en vuur.
Sprinkhanen.
Duisternis.
De tien Bijbelse plagen van Egypte: we krijgen ze állemaal voor onze kiezen als we oud-minister Donner mogen geloven. Vallende kikkers als we het eigen risico afschaffen. Tuurlijk. Laat ik meneer Donner geruststellen. Wij gáán het eigen risico afschaffen. Dat is waar. Op dat punt geen sussende woorden. Maar van de tien Bijbelse plagen krijgen we geen last, al was het maar omdat de behandeling van zweren en steekvliegen met een Nationaal Zorgfonds allemaal keurig gedekt wordt.
Voorzitter,
Ter zake
Tijdens dit debat bespreken we de laatste begroting van dit kabinet. Een goed moment om de balans op te maken, na zes jaar van VVD-beleid onder deze premier. Bij het aantreden van deze regering in 2012 noemde de premier de samenwerking tussen VVD en PvdA ‘de logische uitkomst van de verkiezingsuitslag.’ Ik ben benieuwd of hij daar nog steeds zo over denkt. Voor heel veel mensen was én is het namelijk helemaal niet zo logisch. Zij stemden op de VVD om de PvdA buiten de deur te houden of juist op de PvdA om Rutte uit het Torentje te werken. We kregen ze allebei, tot ongenoegen van zo’n beetje de gehele Nederlandse bevolking.Zes jaar lang al wordt Nederland – met steun van verschillende partijen – geregeerd door deze VVD-premier. En dat heeft gevolgen. Grote gevolgen.
Voor hoe we in dit land met elkaar omgaan. Hoe we steeds meer langs elkaar heen gingen leven, hoe mensen meer op zichzelf gericht waren, omdat ze simpelweg het eigen hoofd boven water probeerden te houden. Hoe de zorg voor velen onbetaalbaar werd, de economie meer dan nodig achter bleef, studeren flink duurder werd en de tweedeling in de samenleving is toegenomen. Deze premier begon in een periode waarin we midden in diverse crises zaten. Dat is natuurlijk niet eenvoudig. Maar het regeren van een land is nooit eenvoudig. Ik geloof dat omstandigheden de mens maken, en dat de politiek essentieel is in het vormen van die omstandigheden. Het zijn politieke keuzes die voor heel Nederland de omstandigheden creëren die de mens maken.
Er is in 6 jaar veel veranderd. Voor een jongere die vandaag 18 wordt, ziet de wereld er anders uit dan voor een jongere die in 2010 18 werd. Voor hen zijn er nog minder vaste banen, maar steeds meer flexbaantjes. Slechts een kwart van de jongeren kan rondkomen. In 2010 kon je nog rekenen op studiefinanciering. Toen hadden álle jongeren nog redelijk gelijke kans om door te leren. Nu haken steeds meer jongeren af, omdat de premier de studiefinanciering heeft afgeschaft. Het heeft de emancipatie voor veel van deze jongeren op slot gezet. Leren is lenen geworden. Een schuld van meer dan 30.000 euro is voor de jongvolwassene van nu het vooruitzicht. Nog maar een kwart van de twintigers kan voor zichzelf zorgen en is financieel onafhankelijk. Geen wonder dat ze steeds vaker thuis blijven wonen. Onze jeugd verdient beter. Leren in plaats van lenen. Vast werk in plaats van flutcontracten. Onafhankelijkheid in plaats van afhankelijkheid van ouders.
Als oud-onderwijzer weet ik hoe belangrijk goede scholen zijn voor onze kinderen. De school moet een veilige plek zijn met genoeg leraren om ieder kind de aandacht te geven die het verdient. Helaas zitten duizenden kinderen op dit moment in een klas met meer dan 30 leerlingen.
Daarom heeft de SP samen met D66 een initiatiefwet ingediend. Een wet die de klassen gaat verkleinen. Een direct maximum van 29 leerlingen per klas en op termijn een gemiddelde groepsgrootte van 23. Voor kinderen én docenten zijn kleinere klassen erg belangrijk, zeker nu in steeds meer klassen kinderen zitten die extra zorg of begeleiding nodig hebben. Wij willen dat ieder kind genoeg aandacht krijgt. Wij willen dat leraren les kunnen geven zonder bang te hoeven zijn dat de helft niet meekomt. Dat de aandacht voor de ene leerling niet betekent dat de ander tekortschiet. Die ECHTE klassenstrijd halen we tegen de verkiezingen wel weer uit de kast. Maar voor nu reken ik toch tenminste op steun van de Kamer voor onze KLEINE klassenstrijd.
De crisis komt in het bijzonder hard aan voor de ouderen wiens pensioen gekort gaat worden. Zij voelen zich bekocht door deze premier die wel de portemonnee trekt als er banken gered moeten worden, maar niet als duizenden ouderen door een pensioenkorting in de knel komen. De regering doet alsof zo’n pensioenroof uit de lucht komt vallen. Alsof het afpakken van een stuk van je pensioen zomaar gebeurt. Maar dat is natuurlijk niet zo. Dit is politiek. Dit gaat over politieke keuzes. Dit gaat over foute regels waar dit kabinet aan vasthoudt waarin pensioenfondsen zichzelf arm moeten rekenen. Terwijl pensioenfondsen hoge rendementen halen, worden ouderen mogelijk gekort en bouwen jongeren minder pensioen op. En dat is te gek voor woorden.
Ook ouderen die zorg nodig hebben weten ondertussen wat ze hebben aan dit kabinet. En dat is niet veel. Volgens Actiz, de organisatie van zorgondernemers, zijn er reeds 180 verzorgingshuizen gesloten. De regering presenteert een mythe van keuzevrijheid. Dat je kunt kiezen om langer thuis te wonen. De praktijk is dat je net zo lang gedwongen thuis woont tot je ziek genoeg bent voor een verpleeghuis. Met zogenaamde keukentafelgesprekken wordt de suggestie van maatwerk gewekt. Terwijl dit voor de meeste ouderen er vooral op neer komt dat ze te horen krijgen hoeveel zorg ze in de toekomst gaan mislopen. En dat maakt mensen razend. Mooie praatjes over zorg dichtbij, maar in de praktijk raken mensen gewoon hun zorg kwijt.
Is het gek dat mensen hun vertrouwen in de regering verliezen?
Ouderen willen gewoon weten, wie kijkt er nog naar ons om als we goede zorg nodig hebben? Wie zorgt er voor ons als we geen thuiszorg meer hebben en de familie zich een slag in de rondte werkt om rond te komen? Is het zo moeilijk om in één van rijkste landen ter wereld te zorgen dat iedereen gewoon goede zorg krijgt? Nee natuurlijk niet. Dit gaat over politieke keuzes.
10 jaar geleden werd het marktdenken in de zorg geïntroduceerd, met een centrale rol voor de zorgverzekeraars. Verspilling van premiegeld is het gevolg. Ondertussen hebben de verzekeraars miljarden aan premiegeld op de plank opgepot. Geld van ons allemaal dat op deze manier niet naar zorg gaat. Het ís niet normaal dat artsen en instellingen eindeloos met verzekeraars onderhandelen over tarieven en polissen. Het is óók niet normaal dat we straks in december weer dol worden van alle reclamespotjes van zorgverzekeraars. Het is zéker niet normaal dat een zorgverzekeraar voor ons bepaalt welke medicijnen we mogen slikken en waar we wel of niet onze zorg kunnen krijgen. Bij de invoering van de marktwerking was ons beloofd dat de zorg goedkoper zou worden. 10 jaar geleden was de zorg goedkoper dan het Europees gemiddelde. Ondertussen is zorg duurder dan het Europees gemiddelde.
Het zou efficiënter worden, nee dus. Praat eens met een arts. Als die tenminste tijd voor je kan maken. Want 30% van de tijd van zorgverleners gaat op aan formulieren, verantwoording, bureaucratie en nog meer georganiseerd wantrouwen. Het zou toegankelijker worden. Ook al niet waar. 1 op de 5 patiënten zegt volgens de OESO weleens zorg te hebben gemeden. Omdat ze bang zijn voor de rekening. Wie niet bang zijn voor de rekening, zijn de bazen van Plushome. Het bedrijf maakte 32,5% winst en de directie keerde zichzelf tonnen aan winst uit. Deze commerciële roof van zorggeld mag van het kabinet, terwijl het in gaat tegen het hart van de zorg: mensen helpen. Omdat ze dat nodig hebben. Niet omdat je er rijk van wordt.
De SP heeft samen met CDA en PvdA een initiatief wetsvoorstel ingediend om winstuitkeringen bij zorgverzekeraars ook na 2017 verbieden. De SP kiest voor samenwerking in de zorg. Voor eenheid en eerlijkheid. Voor zorggeld dat weer naar zorg gaat. En voor een patiënt die niet langer een melkkoe is, maar een persoon die zo snel mogelijk geholpen moet worden. Met één Nationaal ZorgFonds bepalen straks artsen en patiënten welke zorg nodig is. Vele artsen, verpleegkundigen en andere werkers uit de zorg hebben zich al voor een Nationaal ZorgFonds uitgesproken. Zij willen zelf beslissen hoe ze hun werk doen. Ze zitten niet te wachten op de bemoeizucht van de verzekeraars en al helemaal niet op de bureaucratie die daarbij komt kijken. Zei ik al dat inmiddels meer dan 150.000 mensen hun steun voor het Nationaal ZorgFonds hebben uitgesproken? Iedereen die dat nog niet heeft gedaan, nodig ik uit om even naar www.nationaalzorgfonds.nl te gaan om dat alsnog te doen.
We willen het eigen risico afschaffen. Want waarom moeten mensen, die toch al de pech hebben om ziek te worden, een boete van minimaal 385 euro betalen? Alsof mensen ervoor kiezen om ziek te worden. Maar terwijl staatssecretaris Van Rijn zegt dat hij best wil kijken naar het afschaffen van het eigen risico, noemt zijn baas Schippers dit systeem hartstikke sociaal. Wie spreekt er hier eigenlijk namens het kabinet? Ruim drie kwart van de mensen in Nederland steunt onze strijd om het eigen risico af te schaffen. En gelukkig hoor ik nu ook steeds meer partijen onze kant op komen. Sommigen willen er van af, en nog meer willen het fors verlagen. Vandaar Voorzitter, dat ik morgen met een motie kom om niet langer te wachten, maar al volgend jaar te komen tot een substantiële verlaging van het eigen risico in 2017.
Er is iets verschrikkelijk misgegaan met de manier waarop deze premier de afgelopen zes jaar de crisis heeft aangepakt. Want juist toen de machine dreigde stil te vallen, draaide het kabinet de brandstofkraan dicht. Met dramatische gevolgen. De vijftig miljard euro aan bezuinigingen hebben op vele fronten een slagveld achtergelaten. De crisis was dieper dan nodig en duurde langer dan noodzakelijk. Ik waarschuwde de premier er al voor in 2010, dat een broos groeiende economie is als een plantje. Die moet je water geven, maar Rutte kwam met zo’n snoeischaar. Inmiddels lees je ongeveer dagelijks in de krant dat die bezuinigingspolitiek desastreus heeft uitgewerkt. Het heeft de groei van de economie geremd, meer dan 350.000 voltijdsbanen gingen verloren. En de lonen bleven onnodig ver achter. En zelfs nu een voorzichtig herstel intreedt, kiest dit kabinet ervoor om de hoogste inkomens het meeste te laten profiteren. Daarom stellen wij samen met GroenLinks voor om de bonus voor de hoogste inkomens van afgelopen jaar nu in te zetten voor wat extra geld voor de midden- en lage inkomens.
In twintig jaar tijd hebben VVD-kabinetten een economie opgetuigd die ideaal is voor mijn vrienden van de Quote en hun Top-500, maar die voor werknemers steeds minder werd. Een fors kleiner deel van ons gezamenlijke inkomen komt nu nog maar toe aan de werkende mensen. Werk is onzeker geworden en het aantal flexcontracten enorm gegroeid. Daar wordt niemand beter van, ook bedrijven niet. Het besteedbaar inkomen is voor alle Nederlanders sinds 2005 omlaag gegaan, behalve voor de 20 procent rijkste Nederlanders. De vrienden van de premier. De premier zegt dat wie hard werkt, goed mag verdienen. Maar de mensen die hard werkten bij de politie, of in het onderwijs, die kregen van hem jarenlang de nullijn. Werken die mensen volgens hem niet hard genoeg?
De crisis heeft ook z’n sporen achtergelaten bij het Midden- en Kleinbedrijf. Veel bedrijven zijn failliet gegaan. Nog steeds hebben veel kleine bedrijven last van de gevolgen van de crisis, maar ook van het beleid van dit kabinet. En dat terwijl het MKB de grootste werkgever van Nederland is.
Vorig jaar heb ik al een motie aangenomen gekregen over doorbetaling van ziek personeel voor kleine bedrijven en is op 1 juli jl. onze initiatiefwet ingegaan die we samen met de VVD hadden ingediend om acquisitiefraude aan te pakken. Maar er moet nog veel meer gebeuren. Denk aan het op tijd betalen van rekeningen door de overheid, het oprichten van een Nationale investeringsbank, betere aanbestedingsvoorwaarden zodat MKB bedrijven sneller in aanmerking komen voor opdrachten en ga zo maar door. Dit jaar heeft de SP over het MKB 50 concrete voorstellen uitgewerkt en gebundeld in een nieuwe ‘Hart voor de Zaak’. Ik neem aan dat de premier die inmiddels kent en vraag hem naar een reactie op ons rapport.
Samen leven, doe je niet alleen. Dit kabinet heeft het over normen en waarden. Maar wiens normen en wiens waarden verdedigt het kabinet eigenlijk? Als je vanwege je achternaam geen baan kunt vinden moet je je volgens de premier maar invechten. Als je op latere leeftijd je baan verliest krijg je een kortere WW terwijl aan leeftijdsdiscriminatie niks wordt gedaan. Heb je een arbeidsbeperking, dan word je door Jetta Klijnsma voor de zoveelste keer opnieuw gekeurd. En beland je met een beetje pech daarna alsnog in de bijstand. Ja, Als je een multinational bent dan staat de Zuidas voor je open, huur je een brievenbusje en ontwijk je de belasting. Maar als je een hard werkende ZZP’er bent kun je niet eens je pensioenpremie of belangrijke verzekeringen betalen.
Zelfverrijking voor een elite van multinationals en het afstraffen van mensen die wat minder geluk hebben gehad. Dat zijn niet de normen en waarden van de SP.
De minister van Financiën zegt dat hij zich zorgen maakt over het gegraai aan de top van grote bedrijven. Mooi dat hij dat zegt. Maar ik lees in de stukken die we vandaag bespreken geen voorstellen. Waar zijn ze? Terwijl het aantal miljonairs weer flink toenam groeiden 1 op de 8 kinderen in 2014 op in armoede. Ook onder werkenden komt armoede steeds vaker voor. Het aantal mensen met schulden groeit explosief. En niet omdat mensen niet met geld kunnen omgaan, maar simpelweg omdat leven voor hen te duur is. Hogere huren, meer zorgkosten en een groei van het aantal mensen met een laag inkomen. Jongeren die nu opgroeien met een arbeidshandicap zullen nooit meer aan de slag kunnen op een sociale werkplaats. Mensen in de bijstand moeten van dit kabinet door steeds hogere hoepels heen springen. Alsof zij de crisis hebben veroorzaakt. Alsof er genoeg werk voor ze is. Werken zonder loon, kortingen, zinloze sollicitaties, vernederende klusjes. Er wordt gesold met deze mensen. Het beleid van Rutte-Asscher is een drama voor de mensen die het ‘t moeilijkst hebben.
Onder leiding van de minister van huurstijging en wachtlijsten werd de aanval op de huurder geopend. De sociale huren en huren in de vrije sector zijn de afgelopen jaren flink gestegen. Meer dan 1,3 miljoen mensen zijn afhankelijk van huurtoeslag. En dit aantal groeit nog steeds en is in 10 jaar tijd met 32% gestegen, zowel door huurstijgingen als inkomensdalingen. Wat gaat de premier voor deze huurders doen? Dit kabinet heeft ervoor gezorgd dat de bouw van betaalbare huurwoningen fors is achter gebleven. Geen wonder als je 1,7 miljard van het geld om sociale huurwoningen te bouwen bij corporaties weghaalt. Dan worden betaalbare woningen duurder gemaakt. Of verkocht, zoals in 2014 23.000 keer gebeurde. Steeds meer huurders komen in de financiële problemen. Dat geldt niet alleen voor de lage inkomens maar ook voor middeninkomens. Waar moeten de mensen heen die teveel verdienen om volgens de minister in een sociale huurwoning te mogen, maar te weinig verdienen om in aanmerking te komen voor een hypotheek? Hoeveel van deze mensen vallen tussen wal en schip? En wanneer wordt de verhuurderheffing eindelijk omgezet in een investeringsplicht zodat de wachtlijsten kunnen worden verminderd, woningen kunnen worden gerenoveerd en energiezuinig kunnen worden gemaakt?
We zullen grote stappen moeten zetten naar een duurzame economie. En dat is niet altijd makkelijk in een land met veel mensen, veel dieren, veel auto’s, en veel energieslurpende industrie. De klimaatwet van Groenlinks en PvdA is een mooi initiatief op weg naar een duurzame samenleving. Het Energieakkoord kan daarbij helpen, maar wordt dat geld wel goed besteed? Als we anderhalf miljard steken in het met Amerikaanse en Canadese houtsnippers bijstoken van kolencentrales, zetten wij daar vraagtekens bij. We steunen wind-op-zee en op land daar waar voldoende draagvlak is. Stel dus niet alleen technische, maar ook sociale doelen. Zorg voor die omslag, maar ook voor draagvlak. De meeste mensen willen echt wel.
In Groningen wacht men al jaren op een duidelijke boodschap uit Den Haag. De ellende voor slachtoffers van de aardbevingen in Groningen is groot Gezinnen slapen met een gevulde koffer onder de trap, om snel weg te kunnen als de grote klap komt. De schade in het gebied is enorm. En de afhandeling ervan is een drama. Daarom, stel de belangen van de Groningers eerst en niet van de energiereuzen die vooral willen blijven pompen. Mensen en huizen eerst, niet de winsten van NAM.
In de begroting komt alsnog extra geld voor veiligheid en justitie. Uitstekend nieuws. Nu hopen dat het bonnetje niet kwijtraakt. Het prestigeproject van de VVD, 1 ministerie van Veiligheid en Justitie, heeft gefaald. Dit terwijl de VVD het ministerie zo belangrijk vond dat ze er vier bewindspersonen op zette. Het ministerie is te groot, er wordt slecht samengewerkt en informatie bereikt vaak te laat en niet volledig de Kamer. Niet alleen bonnetjes, maar ook bewindspersonen verdwijnen hier nogal eens. Bezuinigingen van de afgelopen jaren hebben een krater geslagen. 2.500 agenten minder op straat in 2021 in vergelijking met nu, de helft van alle politiebureaus moest dicht en een agent werkt tegenwoordig op een computer uit het Flintstones tijdperk. En als een agent buiten komt, moet hij op meldingen van verwarde personen af, omdat dit kabinet het mes in de geestelijke gezondheidszorg heeft gezet. Na jaren van bezuinigingen op de toegang tot het recht, gaan sociaal advocaten er mee stoppen. Voor veel mensen met lage- en middeninkomens en voor het MKB is het te duur om naar de rechter te gaan. En als je alleen naar de rechter kunt met een dikke portemonnee, dan hebben we daar een woord voor. Klassenjustitie.
Ook buiten de rechter om kunnen mensen hun recht halen, bijvoorbeeld bij een geschillencommissie. Een ezel stoot zich meestal geen twee keer aan dezelfde steen. De minister van Veiligheid en Justitie doet dat gewoon wél. Vorig jaar probeerde hij de subsidie voor de geschillencommissie consumentenzaken te schrappen. De Kamer stak daar unaniem een stokje voor, het SP-amendement werd aangenomen. Dat de minister dit jaar opnieuw probeert de geschillencommissies de nek om te draaien lijkt mij toch een vergissing, vraag ik aan de premier. Graag willen we dat gerepareerd zien: een laagdrempelige manier om buiten de rechter om je recht te halen moet je koesteren, niet schrappen.
We kunnen de problemen in Nederland niet los zien van de conflicten die over de grens plaatsvinden. In Syrië woedt al jaren een verwoestende oorlog, met honderdduizenden doden en miljoenen vluchtelingen tot gevolg. Nog meer militaire interventies brengen een oplossing niet dichterbij. Mensen in Syrië hebben brood nodig – en geen bommen. De oorlog in Syrië is ingewikkeld genoeg. Iedereen vecht tegen iedereen. Het baart de SP dan ook grote zorgen dat het staakt-het-vuren nu al mislukt lijkt te zijn. We kunnen niet accepteren dat Turkije ook nog eens een dubbele agenda voert, in hun strijd tegen de Koerden. Deelt de premier onze opvatting dat het Turkse optreden in het noorden van Syrië veroordeeld moet worden en de Turkse tanks terug moeten naar Turkije?
Voorzitter, mensen in Nederland maken zich zorgen. Veel mensen zijn begaan met het lot van vluchtelingen en maken zich zorgen over de gevaarlijke omstandigheden waarin deze mensen moeten zien te overleven. De eerste stap is natuurlijk een einde maken aan het slepende conflict, hoe moeilijk dat ook is. Daarnaast zullen we de regio moeten ondersteunen om vluchtelingen zo goed mogelijk op te vangen in kampen waar ze ook aan hun toekomst kunnen werken. Maar dan nog ben je er niet. We zullen onze verantwoordelijkheid moeten nemen waar mensen vluchten voor oorlog en geweld, zeker wanneer dit kwetsbare kinderen zijn. Aan de andere kant maken veel mensen zich ook zorgen over wat de komst van vluchtelingen betekent voor ons land. Of we mensen goed kunnen opvangen. Of er voldoende huizen zijn voor iedereen. Of nieuwkomers in onze samenleving goed kunnen integreren. Daarvoor zijn kleinschalige opvang, draagvlak, voldoende huisvesting, taallessen en goede begeleiding bij integratie noodzakelijk.
In maart spreken de kiezers zich uit over de toekomst van ons land. Dan stellen we de vraag in wat voor land we willen leven. Is dat het land van Premier Rutte, waar tweedeling en de tegenstellingen blijven toenemen. Of is dat een land voor alle Nederlanders? Is dat een land waar een bevoorrechte elite de dienst uitmaakt of is dat een land waar we allemaal invloed hebben? We moeten weg van het land dat de rode loper uitlegt voor de Apples en Starbucks van deze wereld, maar het niet durft om van deze bedrijven een eerlijke bijdrage te vragen. Ik wil weg van het land waar we voortdurend met elkaar moeten concurreren en op naar een land waar we samenleven en samenwerken.
Een sociaal land. Met een schonere en duurzame economie. En een gedeelde toekomst met gelijke kansen. Een land waar werknemers een vast contract kunnen krijgen en zich beloond weten voor hun inzet. Op naar een land waar huurders wat te zeggen krijgen over wat er bij hun corporatie gebeurt, ze betalen die corporatie immers elke maand. Waar jonge mensen als ze willen een huis kunnen kopen en een toekomst kunnen bouwen. Een land waar studenten en docenten die nu machteloos staan tegenover zonnekoningen in de bestuurskamer, medezeggenschap krijgen. Waar ouderen niet bang hoeven te zijn om hun laatste jaren te moeten slijten zonder zorg en ondersteuning. Nederland KAN een land zijn waar iedereen kan meedoen en iedereen zich thuis kan voelen. Een land waarin we opstaan als we zien dat gettovorming, discriminatie en racisme mensen uit elkaar spelen. Omdat we zien dat de strijd tegen racisme en discriminatie hand in hand gaat met de strijd tegen sociale uitsluiting. En we samen een vuist daartegen maken.Een land waar je niet wordt beoordeeld op je afkomst, maar op je eigen inzet. Een land waar we discussiëren en ruziën over elke mening. Maar elkaars overtuiging respecteren. Met de zekerheid dat als je hard werkt, je het ook echt beter kunt krijgen.Een land waarin je erop kunt vertrouwen dat de politiek er ook is voor jou.
Dank u wel.