Tribune 03/2007 :: Reportage - Het is niet de vraag óf we gaan regeren maar wanneer

Reportage

“Het is niet de vraag óf we gaan regeren maar wanneer”

Tekst Elma Verhey Foto’s Paul Peters

In café Dudok in Den Haag hield de SP een - rustige - bijeenkomst. Althans in vergelijking met het uitzinnige feest op 22 november in de Amsterdamse Melkweg. Want iedereen was best zenuwachtig. Zou de partij de winst van toen kunnen vasthouden? “Hadden de media het belang van de Eerste Kamer maar eerder ontdekt,” vindt senator Tineke Slagter spijtig.

‘’Tilburg,” zegt een stralende Tiny Kox, “mijn eigen plaats waar we de grootste zijn geworden! Niemand, maar dan ook niemand kan nog om ons heen. Wie getwijfeld heeft of de SP ooit gaat meeregeren, hoeft daar niet meer bang voor te zijn. Het is niet de vraag óf we gaan regeren maar wanneer!” Het is kwart over tien en de fractievoorzitter van de Eerste Kamer spreekt in café Dudok in Den Haag een dolenthousiaste achterban toe.

Op de plek recht tegenover het Binnenhof waar de landelijke SP bijeen is, en waar de derde overwinning binnen een jaar zou worden geboekt, begon de avond ronduit mat. Tegen kwart voor acht druppelen de eerste Kamerleden binnen. Ewout Irrgang zeult een rode koffer achter zich aan. “Ik had gezegd een rode das. Geen rode tas,” roept Hans van Leeuwen melig. De motor achter het SP-actieteam en tegenwoordig Tweede Kamerlid voor culturele zaken, zegt “geen knoop in zijn maag” te hebben, zoals op 22 november vorig jaar. Ook Paul Peters, als altijd de man die de aankleding en de logistiek van een feestavond verzorgt, drinkt op z’n gemak een kopje koffie: “Vanavond wordt een fluitje van een cent.” Inderdaad; de 150 binnen- en buitenlandse persmensen van vorig jaar zijn er niet. En de NOS en RTL4 ‘doen’ het met één cameraploeg in plaats van toen twee. Het zaaltje in café Dudok kan trouwens maar een man of tachtig aan. De Provinciale Statenverkiezingen mogen dan niet zo mediageniek zijn; de SP maakt er zelf kennelijk ook maar liever niet al te veel ophef over.

Paul Ulenbelt draait nog maar een rustgevend shagje

Iedereen mag dan laconiek doen, in werkelijkheid gieren de zenuwen menigeen door het lijf. Winnen? Ten opzichte van de Provinciale Statenverkiezingen van vier jaar geleden natuurlijk wél. Maar hoe ‘doet’ de partij het tegenover de Tweede Kamerverkiezingen van november? Wordt de mega-winst van toen vastgehouden? Zullen de kiezers, ondanks de suggestie dat de partij - voortijdig - is afgehaakt bij de coalitie-onderhandelingen, de SP trouw blijven? “De PvdA heeft ronduit gelogen over het zogenaamde weglopen van de SP,” mokt Kamerlid Paul Ulenbelt - hij draait nog maar een rustgevend shagje. SP-voorlichter Barry Smit oefent zijn antwoord op een mogelijke teleurstelling: de partij wordt gehinderd door het slechte weer, door stemlokalen in bejaardentehuizen waar mensen nu eenmaal traditiegetrouw op CDA en PvdA stemmen, ja zelfs de stemlokalen op lagere scholen werken tegen de SP - die schijnen in het voordeel te zijn van D66 (moeders met jonge kinderen). Alleen partijsecretaris Hans van Heijningen weet heel zeker dat de SP ook deze avond een klinkende overwinning gaat boeken, die verder reikt dan méér zetels in de Eerste Kamer en in de Provinciale Staten - waar deze verkiezingen tenslotte allemaal om te doen zijn. Van Heijningen: “Uit het hele land - en is het niet fantastisch dat zoveel afdelingen nog vanochtend in de stromende regen enthousiast hebben staan folderen - hoor ik alleen maar steun voor de SP. We gaan wéér winnen!”

Ook de aanwezige pers is daarvan overtuigd. “Beetje saai met die SP,” zegt een verslaggever van het AD. “Ze winnen altijd.” Een fotograaf die zich zorgen maakt over de deadline (“Komt Marijnissen pas om half tien?!”) grapt dat hij natuurlijk altijd nog een foto van 22 november kan inleveren; niemand die het verschil ziet.

Tiny Kox ondertussen, fractievoorzitter in de Eerste Kamer, probeert het ‘vuurwerk’ dat de media verwachten, te temperen. Er is de afgelopen dagen het beeld gecreëerd als zou de Eerste Kamer het de coalitie Balkenende-Bos lastig kunnen maken. Maar Kox vindt dat niet terecht: “Al zouden we een meerderheid halen, dan bestaat er niet zoiets als ‘de’ oppositie. VVD en SP zijn het samen eens over de Bos-belasting, maar daarmee houdt het voorlopig op.”

Balkenende en Bos weten dat natuurlijk óók. De waarschuwing van Balkenende dat “dit land onbestuurbaar wordt” als de coalitie geen meerderheid in de Eerste Kamer zou halen, ziet hij als beste bewijs “hoe zenuwachtig deze regering is over de steun van de kiezers”. Maar uitspraken over de uitslag wil ook hij niet doen: “Rustig afwachten,” zegt Kox, terwijl ook hij natuurlijk de zenuwen voelt.

“En Ferry, heb jij énig idee wat het gaat worden?”, kirt ze koket

Om kwart over negen verschijnt op het enorme televisiescherm dan eindelijk Maartje van Weegen, voor wie dit haar laatste tv-uitzending wordt. Door een haag van senatoren (“dag Maartje”) baant ze zich een weg naar de tafel waar Ferry Mingelen en Paul Witteman zitten in de statige zaal. “En Ferry, heb jij énig idee wat het gaat worden?”, kirt ze koket. “Nou Maartje”, fleemt Mingelen, “de SP doet het al een tijdje goed en het CDA en de PvdA doen het wat minder goed.” “Ach wat jammer nou,” reageert café Dudok. Als eerste volgen traditiegetrouw de uitslagen van Schiermonnikoog en Roozendaal; niet zo héél indicatief voor de SP. Maar Dordrecht is dat natuurlijk wél, waar de SP 16,9 procent blijkt te hebben gehaald, een winst van 10,7 procent. Van Heijningen bedenkt zich geen moment en beklimt het podium om de derde verkiezingswinst in één jaar tijd te claimen. “We behoren definitief tot de vier grote partijen van Nederland. Kiezers bedankt!,” zegt hij met de zekerheid van iemand die de buit binnen heeft.

Maar de buitenwereld schijnt daar niet van overtuigd. “Huil niet meteen,” spreekt Mingelen vanaf het televisiescherm de SP troostend toe. Want volgens de eerste, voorzichtige prognoses, behoudt de coalitie een meerderheid in de Eerste Kamer. Nou en? Waarom zou café Dudok daarom tranen plengen? De fractie in de Eerste kamer lijkt te worden verdrievoudigd en de winst van 22 november moeiteloos vastgehouden. In de loop van de avond zou blijken dat de SP in Brabant en in Limburg de tweede partij is geworden. In steden als Nijmegen, Den Bosch en Eindhoven zelfs de allergrootste.

Om half tien snoert Jan Marijnissen Mingelen en alle anderen ‘Binnenhofwachters’ die op een monsterverbond van VVD en SP hopen, definitief de mond. “Al dat gespeculeer over ‘de’ oppositie in de Eerste Kamer is totale onzin,” zegt hij omstuwd door een haag van camera’s en microfoons. “We hebben nooit oppositie gevoerd óm het oppositie voeren. Het belang dat het menselijker en socialer moet heeft altijd voorop gestaan en dat zal ook zo blijven.” De VVD heeft wel zin in spelletjes, zal ook Tiny Kox later zeggen, “maar de SP heeft dat nooit gedaan. En we zúllen het ook niet doen.”

“Jammer dat het belang van de Eerste Kamer pas de afgelopen dagen is ontdekt”

Eerste-Kamerlid Anja Meulenbelt gaat, zoals vaak op feestelijke SP-gelegenheden, schuil achter haar camera. Maar die wil ze graag opzij leggen om te vertellen hoe “dolgelukkig” ze is met twaalf zetels (het waren er tot nu toe vier). Ze heeft zich de afgelopen dagen “kwaad” gemaakt over Balkenende die de kiezer bang probeerde te maken voor een sterke SP (en VVD) in de Eerste Kamer, die “politiek misbruik” zouden kunnen maken door koste wat kost zaken die door een meerderheid in de Tweede Kamer zijn besloten, tegen te houden. “Misbruik maken van macht heeft het kabinet Balkenende de afgelopen jaren zélf gedaan,” vindt Meulenbelt. De Eerste-Kamer toetst wetten op uitvoerbaarheid en juridische houdbaarheid. Maar er zijn nogal wat wetten door de Eerste-Kamer “gejast”, die ook de toets van de CDA-fractie in de Eerste-kamer niet konden doorstaan. Zoals de Wet op de jeugdzorg, de Wet werk en inkomen of de veranderingen in (gezondheids)zorg, waar vooral CDA-senator Hannie van Leeuwen zich met goede argumenten tegen heeft verzet. Ze werd onder druk gezet. “Echt Anja, kreeg ik te horen, méér kan ik er niet uithalen.” Vooral de arrogantie van minister De Geus van Sociale Zaken heeft gestoord. “Die stond erbij met zo’n air van: praten jullie maar, de neuzen zijn geteld.” Met twaalf SP-zetels plus een ‘aangeslagen PvdA’ zal die houding heus veranderen. “Al heeft de coalitie een meerderheid, de SP is nu ook in de Eerste Kamer een machtsfactor van betekenis waar niemand om heen kan.”

Collega Tineke Slagter vindt het jammer dat het belang van de Eerste-Kamer pas de afgelopen dagen door de media is ‘ontdekt’. “Wij hebben ons uit de naad gewerkt en zeker gezien onze vier zetels behoorlijk wat bereikt,” vindt Slagter. Over collega Hannie van Leeuwen geen kwaad woord. Maar de rest van de CDA-fractie heeft de afgelopen jaren achterover geleund. En al was dat de bedoeling, Slagter vindt het “schokkend dat je je politieke functie zó weinig serieus neemt en daar maar één zetel verlies voor krijgt”.

“Hoi Ineke, ik kom naar je toe hoor!”

Het is één uur als Jan Marijnissen in café Dudok een broodje voor zijn neus heeft en het eerste glaasje wijn - na een lange avond van zaal naar zaal, van camera naar camera en van microfoon naar microfoon te zijn gehold. “Kom nog even zitten,” roept hij tegen Herman Beekers. Maar Beekers, die de hele avond in de weer is geweest om de SP-website van minuut tot minuut zo actueel mogelijk te houden, hoort het niet. Hij heeft echtgenote Ineke Palm aan de telefoon, voorzitter van de SP-Rotterdam. De winst van Rotterdam was al een tijdje binnen: 18,3 procent, waarmee de partij in de Maasstad de op één na grootste is geworden. Een hele prestatie. Maar spannend bleef het tot het allerlaatste moment of Ineke Palm, nummer twaalf op de lijst, de Eerste Kamer zou halen. “Hoi Ineke,” zegt Beekers quasi nonchalant, “ik kom naar je toe hoor. Ik heb wel zin in een biertje.....”