Tribune 12/2006 :: Overwinningsfeest :: Dit is een historische dag

Overwinningsfeest

“Dit is een historische dag!”

Tekst Ronald Kennedy, Rob Janssen en Elma Verhey Foto’s Rob Voss

Zonder twijfel was de verkiezingsavond van 22 november een mijlpaal in de geschiedenis van de SP. Een verslag uit de Melkweg van een feestende rode mensenmassa, elkaar omhelzende Kamerleden, euforische speeches, pioniers van het eerste uur die hun tranen nauwelijks kunnen bedwingen en apetrotse creatievelingen achter de schermen. “Een beter Nederland is geen loze reclamekreet.”

Het is woensdagavond 22 november acht uur en poptempel de Melkweg in Amsterdam loopt al aardig vol. ROOD-jongeren ontvangen de gasten met champagne of tomatensap uit sjieke fluitglazen – voor het lange wachten in de stromende regen. Met zoveel zetels in de peilingen ontkomt ook de SP er niet meer aan: jassen en tassen worden grondig doorzocht door potige mannen met ‘oortjes’ en iedereen moet door een metaaldetector.

Overal wordt gebabbeld, omhelsd en gekust. Kandidaat-Kamerleden sms’en driftig met het thuisfront. Een beetje zenuwachtig, dat wel, maar er zijn toch vooral heel veel opgewekte gezichten.

Naast het aanstaande Kamerlid Sadet Karabulut staat een glunderende meneer. “Dit is mijn zusje”, zegt hij apetrots tegen iedereen die het horen wil. “Ik weet zeker dat ze de Kamer haalt.” Ook Sadet (plaats 14) heeft goede hoop. Maar zeker weten? “Hou op”, stoot ze haar broer aan. “Straks blijkt het een droom.” Maar Nori Karabulut, voorzitter van de Turkse organisatie DIDF, en motor achter de SP-campagne onder migranten, wil van geen wijken weten. “Kom op Sadet, natuurlijk kom jij in de Kamer.” Dagen later zou blijken dat Sadet (17.000 voorkeurstemmen) het grootste ‘SP-stemmenkanon’ was, na de nummers één en twee, Marijnissen en Kant.

Jan en Riet de Wit uit Heerlen arriveren in de Melkweg met in hun kielzog de complete Limburgse pers. Jan staat op plaats 4 en de kans dat Riet haar wethouderszetel in Heerlen moet verruilen voor een zetel in de Tweede Kamer is ook niet uitgesloten. Ze staat op nummer 26. “Dit geloof je toch niet”, zegt ze beduusd, terwijl ze een glas champagne in de hand gedrukt krijgt. “Met een persbusje naar Amsterdam! Welke krant had er vroeger aandacht voor de SP?” Ze heeft ingezet op vijftien zetels. Maar zo langzamerhand denkt ze wel aan achttien zetels. Echt niet meer? Ze schudt haar hoofd. “Echt niet meer, ik durf er niet op te hopen.”

Ook bij het boomlange Statenlid Fons Luijben uit Zeeland (nummer 17) zit de teleurstelling van vier jaar geleden, toen de SP torenhoog in de peilingen stond om uiteindelijk op negen zetels te belanden, er nog diep in. Stilletjes staat hij geleund tegen een pilaar met een glas cola in de hand. Is hij zenuwachtig? “Mwah”, antwoordt hij met Zeeuwse nuchterheid. “Voor mijzelf wordt het wel of niet in de Kamer. Meer keuzes zijn er niet. Zestien zetels zou ook al heel fantastisch zijn.” En dan om zich heen kijkend naar de vele monitors: “De uitslagen worden hier toch wel vertoond, hè?”

“De PvdA zit vanavond in de Escape, de VVD in Madurodam: toepasselijke locaties!”

Op dat punt kunnen we hem geruststellen, maar voorlopig vertonen de beeldschermen vooral veel pers, die verslag doet van wat Jan Marijnissen al twee maanden geleden heeft voorspeld als “historische verkiezingen voor de SP waarvan mensen later zullen zeggen: ik was erbij en ik heb eraan bijgedragen”(Tribune oktober). Links in de zaal laat de verslaggever van RTL 4 zich schminken en een oortje indoen door de assistente. Rechts geeft zijn NOS-collega een rechtstreeks praatje voor het acht uur journaal. SP-Kamerlid Arda Gerkens, gehuld in een rode baljurk, wordt op het podium ondervraagd door een lokale tv-zender.

Op het balkon dat uitkijkt over het feestgedruis zit een tiental journalisten, laptop in de aanslag, te wachten op het uur U (tien voor negen) als de eerste peilingen van RTL 4 bekend zullen worden gemaakt. “Hoe laat komt Marijnissen nou?”, wil een ANP-fotograaf weten. “Kwart voor tien? Zó, mijn deadline is om kwart over tien...” Hij kijkt bezorgd.

Op de vloer beneden houdt cabaretier Sjaak Bral de stemming er in. Hij vertelt dat de PvdA in nachtclub Escape (Engels voor vlucht) feestviert en de VVD in Madurodam. “Toepasselijke locaties voor clubs die gaan krimpen”, grapt hij. Campagneleider en partijsecretaris Hans van Heijningen wordt op het podium geroepen. Hij legt uit dat er 180.000 affiches zijn geplakt, een miljoen sponsjes zijn uitgedeeld en dat de film Jan en alleman 300.000 keer is bekeken. Gejuich. “Waarin schuilt het succes van de campagne?”, vraagt Bral bij wijze van inkopper. Waarop Van Heijningen de drie troeven beschrijft voor een – dan al – succesvolle campagne: “We hebben meer actieve leden dan alle andere partijen bij elkaar. Daarnaast hebben we een ongelooflijk aantal creatieve mensen in de partij, kijk maar naar hoe mooi het er uitziet hier. En natuurlijk hebben we een politiek leider die de boodschap die we hebben goed kan brengen, een man die nu al door veel Nederlanders als de ideale minister-president wordt gezien.” Zo hard is het gejuich dat hij er niet meer boven uit komt.

De kandidaten staan erbij als een voetbalelftal bij een beslissende penaltyreeks

Dat hoeft ook niet, want het feest wordt onderbroken voor de langverwachte peiling van TNS/NIPO van RTL 4. De Kamerleden en kandidaten staan in een kringetje. Ogen dichtgeknepen, blik aandachtig naar beneden gericht. Om hen heen heeft zich een cordon van fotografen verzameld. Optimistische kreten volgen wanneer de prognoses voor CDA, PvdA en VVD verschijnen. Allemaal rode pijltjes naar beneden. Dan is de beurt aan de SP. Doodse stilte. De kandidaat-Kamerleden houden elkaars handen stevig vast en staan erbij als een voetbalelftal bij een beslissende penaltyreeks. Het “30 zetels” is nauwelijks hoorbaar in de Melkweg. Terwijl verslaggevers zich een weg banen door de uitzinnige menigte, vallen volstrekt vreemden elkaar om de hals, kiepen glazen bier om en vliegen reusachtige SP-ballonnen door de zaal. Flitslicht en cameralampen verlichten de zaal als één grote stroboscoop. Harry van Bommel slaat de handen voor zijn gezicht. Rosita van Gijlswijk (nummer 21) lijkt tot in tranen geroerd van vreugde en Krista van Velzen doet een energieke vreugdedans. Na het ongeloof volgen de zoenen en knuffels. “NU SP”, scandeert het uitgelaten publiek. “Nu SP!” Luijben staat nog steeds roerloos tegen dezelfde pilaar, maar lacht nu heel breed. “Ongelooflijk!”

Agnes Kant mag de voorlopige overwinningsspeech geven. “Even bijkomen”, zegt ze overdonderd. “Ongelooflijk dat zoveel mensen ons het vertrouwen hebben gegeven. Maar dat hebben wij verdiend en vooral: dat hebben jullie allemaal verdiend”, roept ze de zaal toe. “Ook als het eindresultaat wat lager uitvalt, kunnen we heel tevreden zijn.” Want twijfel? – die zullen doorgewinterde SP’ers als Kant tot het allerlaatste moment houden.

“Zoveel mensen op straat die zeiden: je hóéft het niet meer uit te leggen, we stemmen SP”

In de zaal kan de stemming niet meer stuk als ook de NOS de eerste ‘exit poll’ presenteert, net na negenen. “De SP is de grote winnaar”, verklapt Maartje van Weegen alvast. Ferry Mingelen leest daarna de voorspelling voor. Wederom rode pijltjes naar beneden achter CDA, VVD en PvdA. “Nou, daar komt ie dan, de SP”, bouwt Mingelen de spanning op. NOS komt uit op ‘slechts’ 24 zetels, maar de euforie is er niet minder om. SP-senator Tiny Kox mag bij RTL uitleggen wat er ‘door hem heen gaat’. “Ik weet dat ik hier zit om commentaar te geven”, aldus de nummer 24 op de lijst. “Maar dit is een resultaat om stil van te worden.”

In de Melkweg betreedt Van Heijningen opnieuw het podium en maakt een vergelijking met voetbal. “Als je de beste midvoor hebt, de beste ploeg en de beste supporters, dan ga je voor de hoofdprijs!” Het voelt alsof de wereldbeker en de Champions League in één avond zijn gewonnen.

Laurens Ivens, voorzitter van de SP-Amsterdam, staat ondertussen de pers te woord. “Vanochtend op straat, zoveel mensen die zeiden: maar je hóéft het niet meer uit te leggen, we stemmen SP. Ik voorspel dat we in Amsterdam twintig procent gaan halen”, zegt hij met jeugdig elan. Paul Ulenbelt, ook een ouwe rot in het vak, en nummer tien op de kandidatenlijst, ziet het lachend aan. “Ik wil eerst de hele uitslag”, zegt hij, terwijl hij een shagje draait. Weken geleden heeft hij ingezet op 15 zetels, toen op 18 en vanmiddag is ‘ie zowaar naar 24 zetels gegaan. “Je voelde dat het goed zat”, zegt hij grijnzend. “Van de week op het stedelijk gymnasium in Den Haag, best liberaal dus, waar ik na het debat toegejuicht werd door al die kids als dé winnaar. Dat is toch… ” Hij valt stil. “Maar ja, peilingen blijven peilingen.” Voorlopig blijft de megawinst kennelijk een droom die vooral voor de oudgedienden nog nauwelijks te bevatten valt.

Neem Marga van Broekhoven, penningmeester en het financiële brein van de SP. Samen met het haar man René is ze al vanaf de oprichting actief. Het is half tien als ze ademloos de Melkweg komt binnengehold. Onderweg in de auto heeft ze, zo koel en onbewogen als mogelijk en met alle slagen om de arm, commentaar mogen leveren op de eerste peilingen aan omroep Brabant. “Klopt het echt, klopt het echt?”, vraagt ze, terwijl ze zich in de armen van Riet de Wit stort. “Ja het klopt echt”, zegt die met het ongeloof nog steeds op het gezicht. “Loon naar werken”, vindt Van Broekhoven met verdacht glinsterende ogen. “Loon naar werken”, beaamt De Wit. “Wat hebben we niet gedaan al die jaren om die mensen stuk voor stuk te overtuigen”, zegt De Wit, terwijl ze haar eigen tranen nauwelijks kan bedwingen. Van Broekhoven, die zelf natuurlijk ook avond aan avond deur na deur is afgelopen, herkent die emotie maar al te goed. “Yes”, zegt ze, uitgelaten wijzend naar al die twintigers en dertigers die swingend op de dansvloer staan. “En kijk eens, de SP is ook hun partij.” “Nog even en we kunnen met pensioen”, grapt De Wit. “Ben jij gek”, reageert Van Broekhoven geschrokken. “Ze hebben ons nog hard nodig hoor.”

Arda Gerkens heeft inmiddels met een koptelefoon plaatsgenomen achter de draaitafel. Ze is helemaal in haar element met scheurende gitaarmuziek en dance. Het tv-scherm toont de eerste officiële uitslagen. Schiermonnikoog komt, zoals de traditie dat voor lijkt te schrijven, als eerste met een uitslag over de brug. De steun voor de SP blijkt onder de eilandbewoners verdrievoudigd. Waarna de een na de andere verbluffende uitslag volgt.

Maar natuurlijk is het wachten op de “Wizzard van Oss”, zoals Sjaak Bral Marijnissen aankondigt. Rosita van Gijlswijk, een van de organisatoren van het feest, heeft al haar aanstaande Kamercollega’s naar achteren gedirigeerd en vooraan in de zaal opdracht gegeven tot een min of meer spontane erehaag van rode truien met daarboven bezwete gezichten. Want tenminste de helft van de zaal heeft gemeend onmogelijk op het feest te kunnen verschijnen zonder hun winterdikke SP-sweatshirt. “Jantje, Jantje, Jantje!”, klinkt het. Eerst bestormen de nummer 2 tot 25 het podium. Op de voet gevolgd door Marijnissen met een haag van camera’s voor hem uit. De tv-ploegen en drommen fotografen tuimelen bijkans over elkaar heen wanneer ze, achteruitlopend, het podium betreden – de lenzen strak gericht op Marijnissen.

“Wachtend op de uitslag dacht ik terug aan de idealisten die in de jaren ’70 deze partij zijn begonnen”

“Van harte gefeliciteerd”, begint hij zijn speech onder een daverende ovatie. “Nu SP! Nu SP! Nu SP!”, juicht de zaal. Marijnissen onverstoorbaar: “Vandaag is een historische dag. Voor de SP en voor Nederland. Deze dag, 22 november 2006, is de dag dat de socialen de liberalen zijn gepasseerd! Het is de dag dat de SP groot is geworden. De SP doet ertoe. Nederland heeft aangegeven dat het een socialer, menselijker land wil. Wij gaan ervoor zorgen dat dat er komt!”

Na de soundbites voor televisiekijkend Nederland spreekt hij de achterban zichtbaar ontroerd toe. Als hij vertelt dat hij eenzaam in een kamertje de uitslag heeft afgewacht, klinkt een welgemeend “ach” uit de zaal. Maar daar gaat het hem niet om, maakt hij met een handgebaar duidelijk. Even valt de zaal stil als Marijnissen al die kameraden van het eerste uur memoreert. “Ik dacht terug aan de idealisten die in de jaren ’70 deze partij zijn begonnen met als doel Nederland beter te maken. Dat streven is er nog steeds, nu kunnen we echt een verschil maken.” Tot besluit: “Ik eis dat het dak eraf gaat!”

Dat laten de aanwezigen zich geen twee keer zeggen en ‘DJ’ Arda Gerkens zet heel toepasselijk het nummer Heroes van David Bowie in.

Kamerlid Fenna Vergeer en haar man Cor, ook SP’ers van het eerst uur, lopen handenschuddend, zoenend en knuffelend rond. “Dat we dit mogen meemaken. Wauw, ja, dat is een droom die we wel hadden maar waar je bijna niet in durfde te geloven”, zegt Fenna. De pioniers van destijds zijn er altijd van overtuigd geweest dat de SP misschien zelfs wel groter zou kunnen worden dan de PvdA. Vooral nadat de sociaal-democraten eind jaren tachtig onder leiding van Wim Kok hun ‘ideologische veren’ bij de vuilnis hadden gezet en naar het midden kropen, kwam er steeds meer ruimte op links. Maar dat het ook werkelijk mogelijk was om een partij van betekenis te worden, eiste de afgelopen weken vooral een psychologische omslag. “Twaalf, vijftien zetels, echt, dat dacht ik tot een week geleden.” Vergeer, die door Kamervoorzitter Frans Weisglas zou worden uitgeluid als “een heel goed, zeer betrokken en buitengewoon goed voorbereid Kamerlid”, is zelf niet verkiesbaar. Gaat ze met pensioen, zoals ze in de vorige Tribune aankondigde, om – eindelijk, eindelijk – met een camper de Verenigde Staten rond te toeren? “Uh, nou ja”, zegt ze met een schuine blik op echtgenoot Cor. “Ik geloof dat we dat plan nog even moet uitstellen.” Ze blijkt te zijn gevraagd om een oogje toe te zien op al het aanstormend talent in de Kamer. “Een beetje kennis en ervaring van ouwe rotten zoals ik schijnt wel op prijs te worden gesteld”, zegt ze grijnzend van oor tot oor.

De NOS meldt ondertussen dat – met 98 procent van de stemmen geteld – de teller uiteindelijk uitkomt op 26 zetels. “Ein exotisches Ergebnis”, vindt Gert Gampe van de Duitse Linkspartei, die twee weken de campagne van de SP volgde én versterkte. Hij schudt zijn hoofd alsof hij het niet kan geloven: “Wahnsinn!”

De interne dienst van de Tweede Kamer heeft al gevraagd waar de bijna verdrievoudigde fractie gehuisvest wil worden.

Tiny Kox, nu dus Eerste en Tweede Kamerlid (hij staat op plaats 24), is inmiddels in de lobby van de Melkweg aangekomen. Hij lijkt nog steeds sprakeloos. “Echt, ik ben er stil van. Nog nooit in de geschiedenis van Nederland heeft een linkse partij zo’n stap vooruit gezet. Ik wist dat we het kónden doen, maar dat betekent nog niet dat we het zóúden doen.” Enthousiast verhaalt hij over een optreden in de Transvaalbuurt in Den Haag, een migrantenwijk. “Toen ik de Tribune daar liet zien, met Marijnissen op de omslag, nou, dat ging van ‘Jan is onze leider’. Niet te geloven toch? We gaan echt, echt, echt dé sociale partij van Nederland worden.”

Door Oremus, secretaresse en spil van de Kamerfractie, valt hem bij. “Ik voelde het. We zaten goed. Maar ik was zo bang dat het op de een of andere manier mis zou gaan, ik loop al dagen rond met buikpijn.” De interne dienst van de Tweede Kamer, vertelt ze, heeft met vooruitziende blik gevraagd waar de SP-fractie gehuisvest wil worden mocht de partij meer dan twintig zetels halen. Jan Marijnissen is zeer gehecht aan de plek op het Binnenhof waar hij twaalf jaar geleden begon en langzaam maar zeker het ene na het andere kamertje heeft weten te veroveren. En omdat hij meende dat er wel ruimte vrij zou komen van D66 en andere ‘verliezers’, was er volgens hem niks aan de hand; de vleugel van het gebouw waar de SP zit, is voldoende voor twintig zetels. “Nou, dat wordt dus verhuizen Jan”, roept Oremus triomfantelijk.

Rosita van Gijlswijk loopt in de gang druk te sms’en. “De burgemeester, de halve gemeenteraad en natuurlijk mijn stamkroeg in Groningen hebben al gebeld, hartstikke leuk”, zegt ze enthousiast. Haar komst in de Kamer betekent wél dat er een gat valt in de Groningse raad en bij de cursusafdeling van de partij plus in het dagelijks bestuur. “Maar daar maak ik me niet echt zorgen om. Er is voldoende talent.”

Vanaf het balkon in de zaal ondertussen, staart Niko Koffeman tevreden grijnzend naar het feestgedruis beneden. De meeste aanwezigen kennen hem van naam, maar niet altijd van gezicht. En dus staat de ‘uitvinder’ van de tomaat en alle ontwikkelingen die het SP-cultuurgoed sindsdien heeft doorgemaakt, bescheiden op de achtergrond. Ja, daar houdt ‘ie wel van, en nee, hij hoeft niet zo nodig in de Tribune. Goed, vooruit dan, want vanavond is hij wel “heel trots” dat de SP zover is gekomen.

Hij is al sinds 1988 bij de partij betrokken en vanaf 1993 maakt Koffeman deel uit van het V-team, het Verkiezingsteam, of zo je wilt Victorieteam, dat overigens niet alleen in verkiezingstijd bij elkaar komt, maar maandelijks. “Vanwege het plezier dat we samen hebben, en omdat we alles wat er in Nederland en de rest van de wereld gebeurt nog eens lekker kunnen bespreken”, zegt hij nonchalant, daarmee suggererend dat de ‘tegen-campagne’ die hij bedacht en die de SP op de kaart heeft gezet, uit de hemel viel. Net als de ‘stem-vóór-campagne’ waarmee Koffeman de SP aan een verdubbeling van zetels hielp. En vanavond dus een verdriedubbeling met ‘Nu SP’. Alle ideeën die hij leverde voor filmpjes, affiches, websites en mediastrategieën, wuift hij zo’n beetje weg. “Dat hoort er gewoon bij”, zegt hij alsof het om dagelijks werk gaat, dat een marketingdeskundige als hij nou eenmaal even uit de mouw schudt.

“Een beter Nederland is geen loze reclamekreet. Het wordt gedragen door zo veel mensen”

“Maar waarom al die inspanningen voor de SP?”, dringen wij aan. Dan wil hij wel vertellen van die avond toen hij samen met Jan Marijnissen bij Felix Rottenberg was, de strateeg van de PvdA. “Het zal toch niet gebeuren dat de SP groter wordt dan mijn partij”, riep Rottenberg vertwijfeld. Waarop Koffeman hem verzekerde: “Nu gaat het misschien nog niet gebeuren (we schrijven 2002- red), maar ooit gebeurt het dus wel.” Kijk nou, zegt hij wijzend op al die jongeren beneden die euforisch swingend de toekomst van de SP verbeelden. “Een beter Nederland voor hetzelfde geld is geen loze reclamekreet”, zegt de bedenker van diezelfde woorden, “het wordt gedragen door zo ontzettend veel mensen”.

Iets minder moeite kost het om Thomas Widdershoven op te sporen, die beneden swingend op de dansvloer staat. Widdershoven, ook lid van het V-team, is de bedenker van de ‘nieuwe’ tomaat, met in plaats van het groen kroontje een witte ster. “Hou op over dat zogenaamde communisme”, zegt hij nog nahijgend van de overwinningsdans. “Een ster symboliseert hoop en toekomst. De SP wil oplossingen bieden en dus is de ster het perfecte vervolg van de gooi-tomaat.” Widdershoven en zijn Thonik-team zijn gemiddeld niet veel ouder dan het overgrote deel van het publiek, wat wellicht verklaart waarom de nieuwe huisstijl, die in eerste instantie vooral onder oudere SP’ers met gefrons werd ontvangen (“Een communistische ster! Móét dat nou!’’), zo gemakkelijk werd omarmd. “En iedereen van Thonik heeft SP gestemd hoor”, zegt hij. “Nou ja, op een enkele GroenLinks-dissident na, maar die heeft vanavond spijt als haren op z’n hoofd.” Waarom heeft hij met zijn ontwerpbureau zo nadrukkelijk partij gekozen? “Omdat ik in de SP geloof, alle vrijheid kreeg die ik wilde en ook nog eens mee mocht praten over de inhoud van de campagne”, vertelt Widdershoven. “Da’s echt uniek hoor.”

Hetzelfde benadrukt Theo Uittenboogaard, maker van de film Jan en alleman die – via www.sp.nl – inmiddels 300.000 keer is bekeken. Geloof hem nou maar: als de SP werkelijk dat met ijzeren vuist door ‘dictator’ Marijnissen geleide maoïstische bolwerk was waar de partij in de media nog wel eens voor wordt versleten, hadden creatieve mensen als Niko Koffeman, Thomas Widdershoven of hijzelf hun talenten nooit met zoveel succes ingezet. “Ik zal je een geheim verklappen”, zegt hij. “Ik werd gebeld door Tiny Kox met de vraag of ik een film voor de SP wilde maken over de gevolgen van de bureaucratie voor mensen op de werkvloer. Precies dat was de opdracht, geen enkele voorwaarde en er is ook geen kik gegeven toen ik het resultaat liet zien. Dat had ik trouwens ook niet geaccepteerd”, lacht de filmmaker.

Het wordt een interessante fractie: jeugdig elan gecombineerd met de nodige ervaring en levenswijsheid

De klanken van Bob Fosko’s Nu SP en Een mens is meer zijn allang weggestorven als de laatste feestgangers de Melkweg worden uitgeveegd. Paul Peters en zijn mannen stouwen de laatste spullen in de SP-busjes en ook Herman Beekers en zijn webteam, dat de hele avond live-verslag deed op www.sp.nl, gaan op weg naar Rotterdam. Onder aanvoering van Prem Radakishun, die eerst bij de PvdA op bezoek is geweest (“altijd even de verliezer troosten”), zetten de volhouders het feest voort.

Het is vier uur als het nieuwbakken en jongste SP-Kamerlid Renske Leijten dansend met een flesje bier in de hand een Amsterdams nachtcafé verlaat. “Ho ho, dame”, zegt de portier, “niet met een fles over straat”. Zich plotseling bewust van haar nieuwe verantwoordelijkheid, is ze op slag nuchter. Paul Ulenbelt, ook vers Kamerlid, haast zich achter haar aan. Het wordt een interessante fractie: jeugdig elan gecombineerd met de nodige ervaring en levenswijsheid.