- Tribune 09/2005

Uitbuiting

Tekst: Rob Janssen Foto: Rob Voss

Toen ze na twaalf uur loeizwaar werk te horen kregen dat ze nog eens een uur of vier moesten doorgaan, weigerden de doodvermoeide Poolse sla-plukkers. Ze hebben het geweten. Wat volgde was ontslag op staande voet en twee minuten tijd om van de camping te vertrekken. De Tribune zocht de Polen op. ‘Soms hadden we geen enkele kracht meer.’

‘Soms moest ik huilen. Zo kapot was ik van het werk. ’s Avonds na het werk hadden vooral de vrouwen vaak geen enkele kracht meer. Maar ja, we hadden geen keus. Het werk moest doorgaan.’ Maja (25) doet voor hoe je sla plukt. Op haar knieën schuifelt ze voorovergebogen over de grond. Haar handen maken krampachtige bewegingen. ‘En dan nog sorteren, nummeren en stickeren. We werkten zo’n twaalf, dertien, veertien uur per dag. Soms nog langer.’ Maja’s collega Irek vult aan: ‘In principe werkten we zes dagen per week, op zaterdag meestal tot een uur of vier ’s middags. Maar het kon best zijn dat je op zondagavond de nachtdienst in moest. Dan had je niet zo veel aan het weekend.’

Maja en Irek werkten bij sla-teler Van Dijck in het Noord-Limburgse Meterik. ‘Vorig jaar werden we er nog goed behandeld,’ vertelt Irek. En ook voor deze zomer zag het er in eerste instantie goed uit. ‘Hij belde ons in januari al op. Of we dit jaar weer wilden komen. Tegen dezelfde voorwaarden als vorig jaar. Maar hij loog.’

Aangekomen in Meterik kreeg de groep van Irek en Maja te horen, dat ze nu per voorschot betaald zouden worden. De sla-plukkers slikten het. Maar ze ondervonden meer problemen. Maja: ‘Een meisje had haar enkel verdraaid en moest toch gewoon doorwerken. De enkel werd steeds dikker en ik heb toen tegen één van de ploegbazen gezegd dat ze echt niet verder kon en dat ze naar een dokter moest. Not my problem , kreeg ik te horen. Uiteindelijk zijn we zelf met haar naar de dokter gegaan. Dat kostte haar honderd euro.’

Na twaalf uur werken nóg

een trailer met sla laden…

Op 27 juni om zeven uur ’s avonds barstte de bom. Na twaalf uur noeste arbeid op het veld, werd de groep doodleuk verteld, dat er nóg een trailer met sla geladen moest worden. Irek: ‘In één trailer kunnen duizend boxen. In iedere box passen tien stuks sla, dus dat zouden tienduizend stuks extra zijn. Dat zou ons minimaal vier uur extra werk gekost hebben. Toen legden we het werk neer. Straik .’

Met hun wilde staking hoopten de Polen dat ze Van Dijck konden bewegen tot het verbeteren van de werkomstandigheden. Maar ze kwamen bedrogen uit. De sla-teler ontsloeg veertien van hen op staande voet. Ploegbaas Ron Kox had de groep in gebroken Engels te verstaan gegeven dat ze onmiddellijk van de camping moesten verdwijnen. Met zijn mobiele telefoon nam Irek stiekem Kox’ dreigende taal op:

‘You have two minutes to leave the camping. With or without your bags. Or I’ll phone the police.’ (Jullie hebben twee minuten om de camping te verlaten. Met of zonder jullie spullen. Of ik bel de politie.)

‘Wat konden we doen? Terug naar Polen? Nee, want we hadden nog geld van Van Dijck tegoed,’ blikt Maja terug. Wim Baltussen van FNV Bondgenoten biedt uitkomst door de groep onderdak te bieden in zijn eigen woning en tuin. Een kort-gedingprocedure bij de rechter volgt en levert de gewenste uitspraak op: het ontslag wordt nietig verklaard en Van Dijck moet het achterstallige loon uitbetalen. De zaak is daarmee echter niet afgedaan: enkele weken later hebben de stakers hun werk niet terug en wachten ze ook nog steeds op geld. Ook loopt er nog een andere procedure tegen Van Dijck, over het niet naleven van de CAO. Voor de groep Polen is het derhalve wachten geblazen. Ze doden de tijd met tv-kijken of een wandeling naar het stadscentrum. ‘Shoppen? Nee, daar hebben we geen geld voor. We kijken wat rond en dan komen we weer terug,’ zegt Maja: ‘Voor de rest houd ik me bezig met koken en het huis een beetje schoonmaken.’

Hebben ze – na alles wat ze hebben meegemaakt – nu de buik vol van Nederland? ‘Nee,’ zegt Irek stellig. ‘Onze mening over Nederland is niet veranderd. No hard feelings , het is een fijn land en we zouden zo weer terug komen. Ook de camping waar we zaten was okay. Het verschil is alleen, dat we nu wat meer weten. We kennen nu onze rechten. En vergeet niet: we hebben geen keus. In Polen ís geen werk.’

De praktíjk moet gecontroleerd worden – op papier hebben de telers alles keurig voor elkaar’

Volgens Wim Baltussen zouden veel problemen rondom de seizoensarbeid opgelost zijn, als controle een vast onderdeel wordt van het project seizoenswerk van de Land- en Tuinbouworganisatie (LTO). ‘Er moet structureel worden gecontroleerd dat de CAO wordt nageleefd. Want de Arbeidsinspectie is daar onvoldoende op toegerust. Die controleert namelijk op de wet, en niet op de CAO. Hier ligt een rol voor de landbouwsector zelf. Ook belangrijk is, dat er goede voorlichting in Polen op poten wordt gezet. Voorlichting over beloning, vakantiegeld, ziekte enzovoorts. Zodat de mensen daar weten waar ze hier aan toe zijn,’ zegt Baltussen, die erop wijst dat op er papier vaak geen vuiltje aan de lucht is. ‘Van Dijck had zijn papierwerk in orde. Maar de praktijk bleek anders. Daar kom je alleen achter als je met de Poolse mensen gaat praten. Kijk, concurrentie op arbeidsvoorwaarden is iets wat we niet moeten hebben in Nederland. Er wordt altijd gezegd, dat de Polen zo goedkoop zijn. Dat klopt, zeg ik dan: op deze manier zijn ze goedkoop.’