Tribune 10/2003: Ongelooflijk STOM - Kaalslag onder sport- jeugd- en gezondheidssubsidies

Tribune 17 oktober 2003

Ongelóóflijk STOM

Kaalslag onder sport- jeugd- en gezondheidssubsidies

Het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport zet het mes in zijn subsidies. Voor een kortzichtige verlichting van de begrotingsproblemen worden instellingen de nek omgedraaid die de samenleving veel ellende besparen – en op termijn ook veel geld. Want, zegt de minister, de mensen zijn zélf verantwoordelijk.

Voor een half miljoen euro subsidie per jaar krijgen artsen en apothekers elke maand een tijdschrift met gedegen, onafhankelijke informatie over medicijnen en nieuwe ontwikkelingen in de farmacie: Het Geneesmiddelenbulletin. Minster Hoogervorst wil de subsidie terugbrengen tot nul euro. ‘Dan houdt het blad op te bestaan,’ concludeert woordvoerder Bas Rikken. ‘En dat is echt doodzonde. Het betekent dat Nederland als één van de heel weinige landen in Europa geen medium meer heeft dat objectieve informatie geeft over medicijnen. De gekleurde voorlichting van de farmaceutische industrie zal dan nog meer de overhand krijgen en de complete onafhankelijke kennisinfrastructuur die wij opgebouwd hebben, verdwijnt.’ Alternatieve geldbronnen aanboren is voor Rikken geen optie. ‘We krijgen 95 procent van ons geld van de overheid en de rest uit abonnementen. Om onze onafhankelijkheid te waarborgen wíllen we ook geen andere geldschieters.’

VWS saneert als een commercieel bedrijf. De economische dip biedt een uitstekende gelegenheid om zonder veel moeilijke discussies te gaan snijden, en het ministerie maakt er gretig gebruik van. Honderddertig instellingen raken hun VWS-subsidie helemaal kwijt, zes krijgen een korting van dertig procent voor de kiezen en de resterende ruim honderd instellingen moeten altijd nog tien procent inleveren. De sportbonden leveren hun subsidies voor ‘algemeen functioneren’ volledig in; instellingen als Stichting de Ombudsman, de Schizofreniestichting en de Stichting Alcoholpreventie worden 100 procent gekort en het Rode Kruis verliest zijn subsidie voor de opleidingen voor het telefooncirkelwerk. Om maar enkele voorbeelden te noemen. De maatregelen moeten een besparing opleveren van 64,3 miljoen euro. En daarmee zijn we er nog niet: ook aan tijdelijke projecten gaat VWS veel minder uitgeven. Dat moet aanvullend nog eens 62,4 miljoen besparen, waarmee de totale bezuiniging uitkomt op 127 miljoen – meer dan een kwart van het totale VWS-subsidiebudget.

De NUSO is de overkoepelende organisatie van en voor de honderden speeltuinverenigingen in ons land. Ze raakt haar volledige subsidie van 763.000 euro kwijt. Kees Kramer legt uit wat dat betekent voor de speeltuinen: ‘De kans bestaat dat een aantal moet sluiten. We helpen momenteel 33 speeltuinen bij een grootscheepse renovatie. Wij regelen de financiering vanuit allerlei fondsen, wij helpen bij de keuze van de juiste ontwerper, enzovoorts. Dat kun je niet aan vrijwilligers overlaten. Verder verdwijnt de hele begeleiding die wij nu geven. De overheid stelt steeds meer eisen aan speeltuinen: op het gebied van de veiligheid, met arbo- en horeca-eisen, enzovoorts. Wij geven cursussen daarover en ondersteunen de vrijwilligers. In maar een paar gemeenten is een plaatselijke organisatie die dat kan overnemen. Alle andere speeltuinen zijn voor hun begeleiding op ons aangewezen. Als wij wegvallen, heeft dat ongetwijfeld gevolgen voor de motivatie en de deskundigheid van de vrijwilligers. En bedenk daarbij wel, dat het vooral achterstandswijken zijn waar speeltuinverenigingen actief zijn.’ Is het verdwijnen van de subsidie op een andere manier op te vangen? ‘Onmogelijk. Naast het VWS-geld krijgen we een beetje geld van fondsen voor kleine dingen als het maken van een brochure. Verder niets.’

‘Minister Hoogervorst van VWS haalt het cement uit de samenleving,’ is het commentaar van SP-Kamerlid Agnes Kant. ‘En dat is ongelóóflijk stom. De schade die je aanricht door te korten op organisaties waarvan veel vrijwilligers afhankelijk zijn, is vele malen groter dan de opbrengst van de bezuinigingen. De huidige vrijwilligers zullen nog wel blijven. Maar hoe vind je nieuwe zonder goede begeleiding?’ Kant heeft er geen enkel probleem mee, dat het ministerie de subsidies kritisch tegen het licht houdt. ‘En als je daarbij concludeert dat ze niet goed besteed worden, moet je ingrijpen. En ook ik vind, dat organisaties die op eigen benen kunnen staan, dat moeten doen. Maar dat is wat anders dan zwaaien met de botste bijl die je kunt vinden. Hoogervorst zegt dat hij organisaties wil blijven subsidiëren die vallen onder de criteria kennis, innovatie en meedoen. Dat klinkt mooi, maar hoe rijmt hij dat met de praktijk? 4,5 Miljoen mensen doen mee aan sport, en toch moet die sector moet fors inleveren.’

Welke criteria stel jij voor? ‘Je zou moeten kijken naar een aantal zaken: in welke mate draagt de instelling bij aan de maatschappelijke participatie, kan de instelling zijn eigen broek ophouden, hoe noodzakelijk zijn de activiteiten en wat zijn de gevolgen als de subsidie wegvalt.’ Wat gebeurt er als je jouw normen toepast op de lijst van Hoogervorst? ‘In de eerste plaats zal er dan veel minder bezuinigd worden, want veel van de gesubsidieerde instellingen doen belangrijk werk dat wegvalt als de subsidie stopt. Verder zou de selectie veel fijnmaziger moeten zijn. Ik ben het bijvoorbeeld met Hoogervorst eens, dat de subsidie voor de Orde van Medisch Specialisten wel kan vervallen. Maar niet die voor het Nederlands Huisartsen Genootschap. Dat doet heel belangrijk werk om de kwaliteit van de huisartsenzorg te verbeteren; werk dat zal verdwijnen als de subsidie stopt. De huisartsenzorg komt immers al geld te kort – de artsen hebben de afgelopen jaren niet voor niets actie gevoerd. Ook de sportsubsidies moeten genuanceerder benaderd worden. Terecht vraag heel Nederland zich af waarom de Golf Federatie overheidsgeld moet krijgen. Die kan zijn eigen broek wel ophouden. Maar bij andere sporten leidt de subsidiestop onherroepelijk tot een contributieverhoging die veel mensen uit de sporthal of van het veld jaagt. Dat is heel kwalijk.’

Een grote vrijwilligersorganisatie die zwaar gedupeerd wordt, is Scouting Nederland. De scouts raken ruim 1 miljoen euro kwijt, hun volledige subsidie. ‘De landelijke coördinatie vervalt dan volledig,’ concludeert woordvoerder Jos Kunne. ‘En dat heeft desastreuze gevolgen voor onze organisatie en onherroepelijk negatieve effecten op de 1300 aangesloten scoutinggroepen. Het wordt de dood in de pot. Een aantal taken kan eenvoudigweg niet door vrijwilligers overgenomen worden. Omdat het werk te specialistisch is, of omdat vrijwilligers vaak al zwaar belast zijn. Neem het trainen van de leidinggevenden of het lobbyen over zaken als brandveiligheids of milieueisen. Bovendien: vrijwilligerswerk moet ook gewoon leuk zijn. Voor een aantal taken krijg je geen mensen.’

Scouting beseft dat bezuinigingen in de huidige omstandigheden moeilijk te vermijden zijn. Kunne: ‘Een verlaging van tien procent, daarmee hadden we wel rekening gehouden. Maar een korting van honderd procent op de subsidie, dat is echt van de gekke. We raken bijna de helft van onze totale inkomsten kwijt. Dat is niet op te vangen. We hebben drie jaar geleden al intensief gekeken naar het vergroten van de inkomsten uit sponsoring en fondsen. Daar zit geen rek meer in. Voor een bijzonder evenement als een jamboree kunnen we wel geldschieters vinden, maar verder niet, is onze ervaring.’

Eigen verantwoordelijkheid is het magische begrip waarmee de ploeg van Balkenende vrijwel al haar voorstellen presenteert. Zo ook hier: ‘Het nieuwe subsidiebeleid appelleert nadrukkelijk aan de eigen verantwoordelijkheid van mensen en instellingen,’ verdedigt het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport de subsidiekaalslag in de nota ‘Kennis, Innovatie, Meedoen’. De vraag dringt zich op waarvoor we dan in de visie van het kabinet überhaupt nog een overheid nodig hebben. Moet de speeltuinvrijwilliger zijn landelijke koepelorganisatie betalen? De alcoholist de alcoholpreventie en de vrijwilliger van het Rode Kruis zijn eigen opleiding? Is dat de eigen verantwoordelijkheid?