Tribune 7/2002 Interview met Fenna Vergeer

Tribune 26 juli 2002

‘Wat Hermans ook zegt; computers brengen geen kennis bij’

Het kersverse Kamerlid Fenna Vergeer heeft haar sporen in de politiek al ruimschoots verdiend. Eind jaren zestig, begin jaren zeventig waren zij en haar man Cor al actief in de Leidse volksbuurten. Als studente organiseerde zij bovendien manifestaties tegen de Vietnam-oorlog, die toen volop woedde. Zo kwam ze in contact met de (studenten)oprichters van wat later de SP zou gaan heten.

Een linkse studente in rechts Leiden…

'Ja, gek hè? Maar toch hadden we een heel actieve club. We organiseerden manifestaties en lezingen over de problematiek in de Derde Wereld, waarin we zeiden: het verbeteren van de situatie in die landen gebeurt hier. Want het zijn de westerse multinationals die daar de touwtjes in handen hebben, verantwoordelijk zijn voor de monocultuur en interne markten ten gronde richten. Natuurlijk zochten we het ook dichter bij huis. Met de 'Bond van huurders en woningzoekenden' mobiliseerden we bijvoorbeeld een groot deel van de bewoners uit de Leidse Merenwijk, die ongeveer vergelijkbaar is met de Bijlmer. In deze buurt stonden huizen voor de groep met een modaal inkomen, maar de huren waren enorm. Wij kregen de mensen zover dat ze iedere maand uit protest 75 gulden inhielden. Dus geen huurverhoging weigeren, maar gewoon een deel van de huur niet betalen. Vreselijk spannend was dat. Als studente van begin twintig, leidde ik toch een paar honderd bewoners! Op een gegeven moment hebben we zelfs het bestuur van de woningbouwvereniging – dat helemaal niets wilde ondernemen tegen de hoge huren – overgenomen. Heftig hoor.' Het is onder meer deze actie in de Merenwijk geweest, die ervoor zorgde dat de Kamer het systeem van de individuele huursubsidie heeft ingesteld.

De SP-afdeling Leiden gaat trouwens nog regelmatig de wijken in. En voor haar vergaderingen kiest de gemeenteraadsfractie iedere keer een nieuwe buurt. Bewoners zijn dan ook van harte welkom. 'Niet zelden horen we op deze manier wat er loos is in een wijk en waarop actie moet worden ondernomen.'

In 1995 kwam je in de Staten. Kun je daar als SP’er iets bereiken?

'Het probleem met Provinciale Staten is dat het – met uitzondering van het openbaar vervoer – over zaken gaat die de burger niet direct raken. Die desinteresse zie je terug in de lage opkomstcijfers bij de verkiezingen. In 1999 was dat in Zuid-Holland minder dan vijftig procent. De democratische legitimatie is dus heel wankel. Op zich is het goed om een bestuurslaag te hebben tussen het Rijk en de gemeente, één die naar bovenlokale belangen kijkt. Maar dat zou dan een veel kleiner gebied moeten zijn dan de Provincie. In Zuid-Holland bijvoorbeeld een samenvoeging van de bollen- en Rijnstreek. En als je de burgers er meer bij wilt betrekken, zou deze regionale raad een uitgebreider takenpakket moeten hebben. Een voordeel van zo'n Provincie Nieuwe Stijl is, dat zij een remmende zou kunnen hebben op het enthousiasme van gemeenten om alles maar vol te bouwen, omdat hen dat geld oplevert.'

Je grote succes, als je dat zo mag noemen, betrof uitgerekend het functioneren van de Staten. Hoe zat het ook alweer precies met de Ceteco-affaire?

'De Ceteco-affaire ging erom dat Gedeputeerde Staten aan Jan en Alleman in het bedrijfsleven geld had geleend. Hiervoor had ze zelf ook weer leningen afgesloten, in de hoop op de rente van het uitgeleende geld winst te maken. Dit bankieren kwam aan het licht toen een van de bewuste bedrijven, Ceteco, failliet ging. De Provincie kon naar haar geld fluiten. Toen het Algemeen Dagblad dit bekend maakte, probeerde GS het verhaal te sussen. Op alle mogelijke manieren werd getracht de bewindslieden uit de wind te houden. Bijvoorbeeld door in beslotenheid over de zaak te vergaderen. Dat is natuurlijk belachelijk! GS had bankje gespeeld met geld van de burgers, daarover moest in alle openheid gesproken worden. Ook daar werd echter weer wat op gevonden. In de vorm van zogenaamde niet-actief openbare vergaderingen. Deze zijn dan weliswaar niet besloten, maar de pers werd er – in tegenstelling tot wat gebruikelijk was – niet voor uitgenodigd. Dat vond onze fractie bespottelijk. Samen met mijn fractiegenoot Erik van der Burgh heb ik toen de voltallige Zuid-Hollandse pers opgetrommeld en tijdens de vergadering om opheldering gevraagd over de ongedekte leningen. Een doofpotscenario was nu niet langer mogelijk.'

De andere fracties zullen ook wel woest zijn geweest?

'Nee, alleen wij. GS deed het voorkomen, alsof het bankiersavontuur de verantwoordelijkheid was van de gehele Provinciale Staten en dat we dus maar met z'n allen moesten verzinnen hoe we het verhaal zo positief mogelijk naar buiten konden brengen. Op de SP na stonken de fracties er allemaal in, en hielden ze zich keurig stil. Onzin! Statenleden moeten controleren, niet mee sussen. Als enige zei ik. ‘Nee, Gedeputeerde Staten heeft een probleem, niet ik. Daarom beschouw ik alles wat mij hierover meegedeeld wordt als openbare informatie.’

Maar de Statenleden hadden toch ‘zitten slapen’, om Commissaris van de Koningin mevrouw Leemhuis te citeren?

'Dat verwijt vind ik echt onterecht. Alleen met detectives als fractieassistenten hadden de niet-gespecialiseerde volksvertegenwoordigers, die dit werk tenslotte naast een gewone baan doen, het college van Gedeputeerde Staten op tijd kunnen arresteren. GS zette niet alleen Provinciale Staten buiten spel, maar bovendien zichzelf op afstand door de uitvoering van de leningenportefeuille zonder ingebouwde controlemechanismen te mandateren aan ambtenaren.'

Is Provinciale Staten een groot verschil met de Tweede Kamer?

'In de Kamer sta ik tegenover mensen van een iets zwaarder kaliber. Kamerleden hebben doorgaans meer specifieke kennis in huis dan Statenleden, die hun aandacht over meerdere zaken moeten verdelen. En Kamerleden hebben meer fractiespecialisten. Dat kan natuurlijk ook tegen je gaan werken. Je moet als SP' er wel in de gaten blijven houden dat je volksvertegenwoordiger bent en geen specialistisch ambtenaar.'

Al leuke debatten gevoerd?

'Ja, ik mocht pas in debat met demissionair minister Hermans over ICT in het onderwijs. Dat is nogal een stokpaardje van hem. Nu heb ik jarenlang zelf in het onderwijs gezeten en ik zal niet ontkennen dat computers kunnen helpen bij het leren. Maar alleen helpen, bijvoorbeeld om woordjes of sommen te oefenen. Computers brengen geen kennis bij. Bovendien is het toch te gek voor woorden, dat in een tijd waarin de klassen te klein zijn, de leraren onderbetaald en met te weinig en de scholen vies en onveilig, een minister met een zak geld komt en zegt: Dit mag je alleen aan computers uitgeven. Je moet al blij zijn als een school voldoende stopcontacten heeft voor die apparaten! Daarbij blijven ze geld kosten. Het systeem moet door iemand onderhouden worden, om de zoveel tijd is de software verouderd en na een paar jaar de hardware ook. Als het dan toch echt moet, schaf dan een computer aan met een beamer zodat je het beeld op de muur kan projecteren en klassikaal les kan geven. Maar niet voordat er flink is geïnvesteerd in het oplossen van de échte problemen in het onderwijs.'

Nu maak je deel uit van de enquêtecommissie Srebrenica, een affaire die al speelde ver voor je Kamerlid werd.

'Sterker nog, de SP was ten tijde van het besluit tot uitzending helemaal niet vertegenwoordigd in de Tweede Kamer. Ik denk niet dat dat tegen je werkt. Ook wij hebben destijds de situatie bestudeerd en een mening geformuleerd over de uitzending: die had nooit plaats mogen vinden. Kok zei eens: Niets doen is geen optie. Maar morele verontwaardiging is geen toereikende motivatie om troepen te sturen. Je moet een analyse maken en kijken of je daadwerkelijk iets kunt betekenen. Dat is naar onze mening niet afdoende gebeurd. Het idee van de safe haven was volstrekt onhoudbaar. Zoiets kan alleen, wanneer strijdende partijen zich aan hun afspraken houden en alletwee de aanwezigheid van een neutrale derde partij wensen. Is dat niet het geval, dan loop je als vredesmacht de kans in het conflict te worden gezogen – wat dus ook gebeurde – en wordt het van kwaad tot erger.'

Is de SP niet per definitie tegen uitzending?

'Nee, niet per sé. Als beide partijen instemmen met VN-aanwezigheid, als er uitzicht is op onderhandelingen en vrede en een vredesmacht – gelegitimeerd door een VN-resolutie – daar een bijdrage aan kan leveren, is de SP daar niet zonder meer tegen.'

Na de Commissie Bakker en het NIOD-rapport kun je afvragen of de parlementaire enquête eigenlijk nog wel nodig is.

'De Commissie Bakker, waarin overigens ook onze Harry van Bommel zitting had, keek naar de politieke besluitvorming rond uitzending in het algemeen. Het onderzoek van het NIOD ging zuiver om waarheidsvinding. Nu gaat het erom, dat de bewindslieden in kwestie verantwoording afleggen over hun besluit. Om de motivatie, om het waarom. Het is een mission impossible zei Joris Voorhoeve toen al. Waarom zijn de manschappen dan toch op pad gestuurd? Voor een deel zal de enquête de werkzaamheden van de Commissie Bakker overlappen. Een groot verschil is echter dat we de betrokken onder ede kunnen horen. De enquête is van groot belang voor de Dutchbatters en voor de nabestaanden van de slachtoffers van Srebrenica.'