Tribune 8/99 Record huizenprijzen

Huizenkopers legden in de eerste helft van dit jaar gemiddeld 329.000 gulden op tafel voor een bestaande woning. In dezelfde periode van 1998 was dat nog "maar" 287.000 gulden. Een stijging dus van ruim veertien procent. In één jaar. Een huis kopen is – zeker in sommige delen van het land – een kwestie geworden van blind de vraagprijs bieden. Tenminste, als de verkoop al niet via inschrijving verloopt en de vraagprijs ver overschreden wordt. De Nederlandse Vereniging van Makelaars concludeerde onlangs ronduit dat in de regio's Amsterdam en Utrecht een koopwoning niet meer weggelegd is voor alleenverdieners. En ondanks de stijgende tendens die de hypotheekrente sinds enkele maanden kent, is het einde van de prijsexplosie nog niet in zicht.

Toch beseft iedereen dat de huidige ontwikkeling niet eeuwig door kan gaan. Een herhaling van 1978, toen de waarde van de woningen in korte tijd dramatisch kelderde, ligt dan op de loer. De klap was destijds zo hard, dat – rekening houdend met de inflatie – het tot ergens in het voorjaar van 1999 duurde voordat de huizenprijzen weer het niveau van '78 bereikten...!

Als de trend van rentestijgingen doorzet, krijgen niet alleen de huizenbezitters buikpijn

De hypotheekverschaffers zien echter nog geen vuiltje aan de lucht. Waar de banken zelf ooit als norm stelden dat een hypotheek niet hoger mag zijn dan drieënhalf keer het jaarinkomen, gaan ze gemakkelijk tot zes keer het salaris en nog meer. Ook met de "overwaarde" van de woning weten ze wel raad. "Je woont toch om te leven," houdt hypotheekadviseur Hypotheek Visie de woningbezitters voor, om vervolgens aan te raden een tweede hypotheek te nemen en daar leuke dingen mee te doen. Door de hoge huizenprijzen is de woning immers vast méér waard dan wat er aan hypotheek op rust. De banken geven graag geld voor een extra hypotheek op die overwaarde en de belastingdienst helpt mee met een forse subsidie in de vorm van de renteaftrek. Valt de overwaarde onverhoopt tegen? Geen nood: Hypotheek Visie kent hypotheekverschaffers die wel een hypotheek willen geven tot meer dan anderhalf keer de waarde van het huis. En ook de volgende vraag van de huizenbezitter beantwoordt Hypotheek Visie alvast in haar reclamemateriaal: de renteaftrek voor consumptieve bestedingen is weliswaar beperkt sinds 1997. Maar de regels vallen best mee. Bij een rente van zeven procent kan een echtpaar nog altijd ruim 140.000 gulden lenen voor de aangename zaken des levens en toch de rente volledig aftrekken.

De argumenten van Hypotheek Visie (en haar vele concurrenten) slaan aan. In de eerste drie maanden van dit jaar zijn er volgens het Kadaster 43.000 woningen verkocht. Er zijn echter bijna 149.000 woninghypotheken afgesloten. De overgrote meerderheid daarvan zijn dus tweede hypotheken, of nieuwe hypotheken om oude "|over te sluiten". De gevolgen van dit alles laten zich raden: de kosten van de hypotheekrenteaftrek lopen gigantisch uit de hand. In totaal staat er momenteel ruim 520 miljard uit aan hypotheken op woningen. Dat is meer dan een verdubbeling sinds 1993. Eind '97 nog verwachtte de regering dat de aftrekposten voor de eigen woning over 1998 zouden uitkomen op 7,7 miljard gulden. Onlangs bleek het echter te gaan om 10,9 miljard. Een strop van meer dan drie miljard in één jaar! En wat als de trend van rentestijgingen – gemiddeld al een vol procent in het afgelopen kwartaal – doorzet? Dan krijgen niet alleen de huizenbezitters buikpijn, maar moet ook minister Zalm miljarden extra missen. Want de snelle groei van woninghypotheken heeft de Nederlandse economie "gevoeliger gemaakt voor renteveranderingen", zoals het Economisch bureau van de ING-bank droog concludeert.

Wordt de winst van rente-aftrek ook verdeeld over alle Nederlanders? De conclusie is onthullend

De rekening van de hypotheekrente-aftrek wordt gepresenteerd aan de overheid en dus aan alle belastingbetalers. Maar waar komt de winst terecht? Wordt die ook verdeeld over alle Nederlanders? Belastingdeskundige dr. Koen Caminada van de Rijksuniversiteit Leiden heeft daar onlangs onderzoek naar gedaan. Zijn meest onthullende conclusie is dat de rijkste zeven procent van de Nederlanders bijna de helft (45 procent) van het belastingvoordeel door hypotheekrenteaftrek incasseren. Van de mensen met een inkomen boven een ton passen zeven van elke tien de hypotheekaftrek toe. Van degenen met een inkomen onder de 34.000 gulden nog geen ŽŽn op de tien. Slechts twee van elke honderd Nederlanders die belasting aftrekken vanwege een eigen woning-hypotheek leven van een uitkering.

Vergelijkbare conclusies trok vorige maand ook de VROM-raad, het belangrijkste adviescollege van het Ministerie van Volkshuisvesting. Volgens de raad komt het geld van de hypotheekaftrek terecht bij de groepen die de beste mogelijkheid hebben om zonder subsidie een huis te kopen: de rijkere Nederlanders. De aftrek stimuleert daardoor niet het eigen woningbezit, maar bevordert vooral het lenen van geld. In een commentaar op de nieuwe nota Wonen van staatssecretaris Remkes adviseert de raad een neutrale, eerlijke behandeling van kopers en huurders. Het adviescollege zegt daarmee nog nét niet dat het systeem van hypotheekaftrek op de helling moet. Toch lijkt de roep om een beperking van die aftrek niet meer te stoppen. Nederland staat in Europa volledig alléén met de onbeperkte aftrek; de kosten worden steeds onbeheersbaarder en het kost premier Kok en fractievoorzitter Melkert ook steeds meer moeite om de rente-discussie binnen de PvdA te verbieden. De SP is al jarenlang voorstander van een regeling welke de kopers ontziet die de aftrek nodig hebben om hun huis te kunnen betalen, maar die afrekent met de subsidiëring van de rijken. Binnenkort presenteert de SP-Kamerfractie een "alternatief belastingplan", waarin ook voor de hypotheekrente rechtvaardige en doelmatige regels uitgewerkt worden.