Tribune 8/99 Interview: Nilgün Yerli

Interview

Nilgün Yerli

"Vooroordelen hebben is niet erg, maar besef dan wel dat het vooroordelen zijn"

"Op mijn tiende kwam ik naar Nederland. Als een plantje werd ik uit de Turkse bodem gerukt, hier weer neergepoot en moest maar zien te overleven en te groeien. Op school had ik het heel moeilijk. Als je de taal niet spreekt, word je al heel gauw als dom betiteld. Bovendien was ik ook nog eens verlegen. Dus was ik, samen met de beugelbekkies en de brilletjes, steeds de klos. Met gymlessen werd ik nooit gekozen. Ik bleef altijd over. Samen met nog een meisje, Trijntje. Die at voortdurend uit haar neus en stonk naar urine, want ze plaste onophoudelijk in haar broek. Van mijn tiende tot mijn vijftiende heb ik het absoluut niet leuk gehad. Maar die ervaringen vormen wel de basis voor wat ik nu op de planken breng.

Cabaret is als hobby begonnen op de HEAO en op een gegeven moment werd de studie een hobby. Ik sta nu zes jaar op het podium, maar ben nog steeds aan het leren. De kleinkunstacademie heb ik niet gevolgd. Bij mij was het: zelf beginnen en dan maar kijken wat het wordt. Dat is een harde leerschool, want je wordt meteen voor de wolven geworpen. Al zie je dan wel gelijk wat goed valt bij het publiek en wat niet. Op de academie neemt een leraar je aan de hand en laat je de weg zien. Ik heb het in m'n eentje moeten doen.

Na "Turkish Delight" ging ik op zoek naar een nieuwe partner. Op mijn advertentie kwamen kwamen zeven reacties. Omdat Mark heel veel van theater weet, vroeg ik hem bij de audities te zijn. Op iedere kandidaat had hij wel iets aan te merken. "Doe het dan lekker zelf," zei ik toen. En dat deed hij. Het is ook best moeilijk om een geschikte kandidaat te vinden. Hij moet voelen wat een allochtoon voelt, maar ook wat een autochtoon voelt. Zo van: Jezus Mina, snap je me nog niet, leer eens Nederlands! Maar ook: ik wille jij mij begrijp. Mark kan dat. Hij is al heel lang mijn vriend en weet wat voor effect dat op de buitenwereld heeft. Reacties als: hé, een Turkse vriendin, is dat niet moeilijk? Móét je nou trouwen? Moet je je besnijden? Als je een Nederlandse vriendin hebt, zeg je gewoon: dit is Jacqueline en dan is het klaar.

"Turkse Troel" is anders dan "Turkish Delight." Niet alleen was "Turkish Delight" minder breed, maar het publiek reageerde ook anders. De eerste sympathie lag niet bij het acteren, maar bij ons. Goh, twee Turkse meiden en nog bijdehand ook! Nu, met een Nederlandse jongen ernaast, is het zoete eraf. Als Mark in het begin iets over Turken zei, konden mensen dat niet echt waarderen. Ofschoon ik veel grover ben. Uit zijn mond was het op de een of andere manier zwaar. We hebben toen een sketch geschreven, waarin Mark een Marokkaan speelde. Ineens schakelden mensen om en accepteerden ze wél dat hij buitenlandergrappen maakte. Dat alleen een Turk een Turkenmop mag vertellen en een jood een jodenmop, vind ik onzin. Dat wil ik doorbreken. Grappen over de holocaust kunnen helemaal niet. Achter gaskamers en verbrandingen zit zoveel leed, dat je daar niet om kan lachen. Ook over seks en geloof maken we geen grappen. Dan verlaat je het terrein van de vooroordelen. Sketches over hoofddoeken en Marokkaanse mannen die geen hand geven, komen wel uit het geloof voort, maar wij zullen nooit direct aangeven wat goed en fout is aan religie. Daarin moet je gewoon iedereen in zijn waarde laten. En wat seks betreft, dat is zo persoonlijk. Ikzelf vind Nederland ontzettend oversekst. Wordt het op een verjaardag na drie borrels stilletjes aan leuk, gaat het gesprek altijd over seks. Ik heb heel duidelijke waarden wat seks aangaat. Ik geloof in trouw als je een relatie hebt. Maar wie ben ik om dat tot de norm te verheffen en op het podium te vertellen hoe het moet? Als jij met drie mannen in een huis wilt leven en jullie zijn daar alle vier gelukkig mee, moet je dat vooral doen. Dat is geen materiaal voor grappen.

In de ogen van Nederlanders zijn Turken en Marokkanen moeiteloos inwisselbaar, terwijl er zoveel verschillen zijn. Toch hebben ze net zo goed vooroordelen over elkaar. Marokkanen vinden Turken niet ontwikkeld genoeg en Turken vinden Marokkanen niet fris. En moet je Turken horen over Aziaten of Surinamers! Laatst hoorde ik een oudere Turkse vrouw, die met een vriendin bij een Vietnamese loempiastand stond, zeggen: "Ik wil een vegetarische loempia, maar die Vietnamezen spreken geen goed Nederlands. Hoe leg ik dat nou uit? Het mens sprak nota bene zelf nauwelijks Nederlands. Vlees niet! Vlees niet! riep ze maar. Ik heb me een ongeluk gelachen. Maar dat is geen maatschappelijk relevant vooroordeel. Dat valt onder dezelfde categorie als "alle blondjes zijn dom." En iedereen met een beetje hersens weet dat dit niet zo is. Veel ernstiger wordt het, als je zegt dat allochtonen crimineler zijn dan autochtonen.

Op het gebied van integratie gebeurt er heel veel voor allochtonen. Integratieprojecten, positieve discriminatie, noem maar op. Ik kan me best voorstellen dat er Nederlanders zijn die zeggen: En ik dan? Vroeger op school had ik dat ook. Ik sprak de taal niet goed, dus mocht ik van de meester mijn werkstukken een week later inleveren. Heel aardig van hem, maar daardoor had ik wel de hele klas tegen me. Ja hoor, zij mag er weer langer over doen. Zodra er ruim wordt meegedacht met allochtonen, en met alle mogelijke projecten voor allochtonen, voelen Nederlanders zich achtergesteld. En dat is begrijpelijk. Een vriend van mij wil al jaren bij de politie, maar daar komt hij niet binnen. Vrouwen en allochtonen hebben voorrang. Hij is echt geen racist, maar die jongen is gewoon woest. "In mijn eigen land gaan buitenlanders voor, het moet echt niet gekker worden!" Het is hartstikke leuk dat Rick van der Ploeg allochtonen meer wil betrekken bij kunst- en cultuurbeleving. Maar een vrouwtje dat moet rondkomen van een uitkering van iets meer dan duizend gulden zegt: "Ik wil ook wel eens naar het theater, ik heb ook geen geld.. Waarom wordt er voor m’j geen subsidie bijgelegd?" Het is goed dat er positieve discriminatie is – anders kwamen allochtonen helemaal nergens – de politiek moet dat beleid echter wel uitleggen aan het volk. Want zoals het nu gaat werkt het negatieve discriminatie alleen maar in de hand.

Vroeger had ik de illusie dat ik álle vooroordelen de wereld uit kon helpen. Mark heeft me wakker geschud, uit de droom geholpen. No way, zei hij, vooroordelen zullen er altijd zijn. Hij heeft gelijk. Ik heb ze zelf ook. Als ik op straat een jong meisje met een oudere man zie, denk ik: hij zal wel geld hebben. Wat ik dan vergeet is, dat ik – toen ik 21 was – zelf óók een tijdje verliefd was op een vriend van 52. En die had echt geen cent! Vooroordelen hebben is niet erg, maar besef dan wel dat het vooroordelen zijn. Dat is wat Mark en ik proberen te doen. Mensen prikkelen, ze even laten nadenken: Is het wel zo? Is mijn mening wel een feit? Als we dat met ons programma kunnen bereiken, ben ik al heel blij."