Tribune 4/97: De slag om Europa is begonnen

De slag om Europa is begonnen

"Een a-sociaal Europa, dat willen we niet!" Spreekkoren galmen over de natte Rotterdamse Coolsingel. Ze bereiken de overkant, waar op dat moment luxe touringcars stoppen voor het prestigieuze World Trade Centre. De ministers van sociale zaken van de Europese Unie-lidstaten - bijeen voor hun halfjaarlijkse "Sociale Raad" - kijken schichtig naar de met Europese vlaggen beschilderde demonstranten en hun vijfentwintig meter lange spandoek. "Laat de mensen van Europa beslissen over de toekomst van Europa!" staat erop. Daarachter een kolossale Euro, met kettingen verankerd aan steigers, beschikbaar voor iedereen die wil weten hoe zwaar de voor 2002 geplande Europese eenheidsmunt werkelijk weegt. Wie de proef neemt, krijgt een gratis foto van het tafereel.

De Europese ministers maken van dat buitenkansje geen gebruik. Hen wacht straks een staatsie-portret in het World Trade Centre, waarheen ze op deze 14de maart gehaast worden weggeloodst door gastheer Ad Melkert. De Nederlandse minister van Sociale Zaken toont weinig begrip voor de demonstranten. Melkert wil van geen kritiek weten op het Europa-beleid van de regering. Net als zijn collega-bewindslieden heeft hij van VVD-minister Zalm een instructie gekregen wat hij wel en niet mag zeggen over "Europa". Zalm treedt op als assistent van premier Kok, die vindt dat praten over de Europese muntunie alleen maar tot onrust leidt. Melkert doet er dan ook zoveel mogelijk het zwijgen toe en weigert de demonstranten toe te spreken.

Rijnmonds trots Carrie sluit haar vlammend gesproken column af met een "Fuck you, Europa!"

Zijn Belgische collega-minister Miet Smet heeft het er aanzienlijk moeilijker mee. Aan de overkant van de straat staan immers tussen de demonstranten ook landgenoten, die het levende bewijs vormen van het toenemend a-sociale karakter van superstaat Europa. Gewapend met rode fluitjes, blanke trommelstokken, groene minicontainers en rode vakbondsvlaggen scanderen tientallen werknemers van Renault-Vilvoorde naast "Een a-sociaal Europa, dat willen we niet!" ook: "Renault moet open... Renault moet open!"

"Jazeker!" beaamt Rijnmonds trots Carrie, die vanaf het podium op de Coolsingel haar vlammend gesproken column afsluit met een "Fuck you, Europa!" Giftig is ze over het feit dat één Franse Renault-topman met één pennestreek een goeddraaiende fabriek in Vlaanderen met 3100 werknemers kan sluiten, omdat de assemblage van Méganes en Clio's in Spanje nog aantrekkelijker is dankzij hogere euro-subsidies en lagere lonen.

Wim van Dorst, voorzitter van de FNV-bedrijfsledengroep bij Philips Lighting, noemt de gebeurtenissen bij Renault illustratief voor de huidige bedreigingen van arbeiders in de Europese Unie. Ook bij de Eindhovense multinational wordt met banen en investeringen geschoven. Wat vindt Van Dorst trouwens van het feit dat Renault-topman Schweitzer commissaris bij Philips wordt?

"Daar staat geen mens op te wachten. En dat zal ik ook duidelijk maken in de Centrale Ondernemingsraad. Renault moet open en Schweitzer moet wegblijven!"

Koen Rademakers, bekend actievoerder bij container-gigant ECT, schimpt op het Europa dat nu in elkaar gezet wordt. Voor hen de winsten, voor ons de strop, is zijn boodschap, wijzend op de vele banen die in het Rijnmondse havengebied (de Poort van Europa) verloren gaan. De werkers worden tegen elkaar opgezet en juist daarom is internationale solidariteit meer dan ooit geboden, zegt hij. Jan van Schaik, kraandrijver bij Hoogovens en sinds kort lid van het Partijbestuur van de SP, spreekt schande van de Europese multinationals, die blijkbaar geen strobreed in de weg gelegd krijgen bij hun zoektocht naar de hoogste winsten. Overal ondervinden Europese werknemers op dit moment wat het nieuwe "Europa" voor hen in petto heeft. Of ze nu staal maken in Noord-Holland, auto"s in Vlaanderen, of ze nu huizen bouwen in Berlijn of kolen uit de grond halen in het Ruhrgebied.

Minister Ad Melkert laat aan de overkant aan de media weten dat híj niks kan met dit soort protesten. Natúúrlijk, hij vindt ook dat het niet netjes is wat Renault doet. En natúúrlijk zal de Europse Sociale Raad straks, in beslotenheid, spreken over het al te wilde gedrag dat de Europese multi's heden ten dage vertonen. Maar we moeten ons natúúrlijk ook realiseren dat in het Europa van de Vrije Markt ondernemers beslissen over het openen en sluiten van bedrijven. Dáárover zijn geen spelregels op te stellen en er zullen dan ook geen sancties komen.

Op de vraag of de Nederlandse bevolking ten minste haar mening moet kunnen geven over de wijze waarop "Europa" aan elkaar geklonken wordt, antwoordt Melkert kort: "Die zaak is al beslist. Daar hebben wij in Nederland het parlement voor. De Nederlandse volksvertegenwoordiging houdt zich al veertig jaar met Europa bezig. Een referendum kennen we niet in ons land."

"Dat is vooralsnog zo - en dat maakt de zaak ook extra schrijnend," reageert SP"er Tiny Kox aan de andere kant van de Coolsingel tegen directeur-generaal Borstlap van Sociale Zaken. Borstlap is door Melkert gestuurd om namens de minister een verklaring van de campagne "Euro-Nee" in ontvangst te nemen. Kox coördineert die campagne, die vanaf deze dag met tal van acties de publieke mening in Nederland over Europa (nee tegen nog meer macht voor "Brussel", ja tegen een referendum) moet gaan omzetten in publieke mobilisatie voor een breed debat over Nederland en Europa en voor een volksraadspleging. Zo'n referendum zou weliswaar uniek zijn - maar de wet laat het zeker toe. Het is hoe dan ook nodig, aldus Kox: "Lange tijd hebben de regeringen van de Europese lidstaten het doen voorkomen, alsof het Europa van de Vrije Markt automatisch ook het Europa van sociale rechtvaardigheid zou zijn. Nu komt de dramatische werkelijkheid in beeld. Op de Europese vrije markt blijken de burgers in het algemeen en de werkende mensen in het bijzonder steeds meer vogelvrij. Ons werk, ons inkomen, onze sociale zekerheid, onze toekomst - het wordt allemaal afhankelijk gemaakt van de nukken van de grote ondernemingen. Met steun van de regeringen kunnen zij in het steeds hechter aaneengesloten Europa vrijelijk schuiven met vestigingen, investeringen en arbeidskrachten. Daarbij laten zij zich niet leiden door welvaart en sociale rechtvaardigheid voor iedereen maar slechts door hun eigen winstverwachtingen."

Ook FNV-voorzitter Johan Stekelenburg is aanwezig. Het is duidelijk dat de top van de Nederlandse vakbeweging worstelt met een groeiend dilemma. Sterk verbonden aan de koers van de PvdA en de regering vóór Europese eenwording is het steeds moeilijker om die koers te blijven volgen na de verontrustende gebeurtenissen van de laatste weken. De vakbondsvariant is nu: Ja tegen Europa, maar het moet en zal ook een sociaal Europa zijn. Hóe dat zijn beslag moet krijgen, kan Stekelenburg niet echt overbrengen op de demonstranten. Want ook voor hem geldt wat Melkert zegt: Niet de mensen maar de ondernemers in Europa beslissen over waar gewerkt wordt en waar niet. Het komt de vakbondsman dan ook te staan op felle debatten met Belgische en Nederlandse demonstranten.

Tegen vieren zit de eerste Euro-Nee-manifestatie erop. Elders in het land zijn de eerste van de in totaal een miljoen Euro-Nee-actiekranten met handtekeningenlijsten voor een euro-referendum uitgedeeld bij bus- en treinstations. In de volgende dagen zullen in veel steden de eerste actiestands verschijnen. Tal van andere acties liggen in het verschiet. Nu "Europa" zo dichtbij komt en een wel erg grimmig gezicht krijgt, groeit de behoefte bij velen om er afstand van te nemen. Precies daarop mikt de Euro-Nee-campagne. Coördinator Tiny Kox: "Als Europa slechts kan bestaan door a-sociaal en ondemocratisch te zijn - dan kan het beter niet bestaan. Dan doen we er verstandiger aan te zoeken naar manieren voor een Europa van onderop in plaats van een Europa van bovenaf!"

Twee dagen later demonstreren tussen de 70- en 100-duizend mensen in Brussel vóór werk en tégen een a-sociaal Europa. Ondertussen koelen Duitse bouwvakkers hun euro-woede met een bestorming van de Rijksdag. Zij zien hoe ze tienduizenden banen verliezen aan goedkoop geïmporteerde Engelse en Portugese bouw-arbeiders. Dat kan allemaal in het Europa zonder Grenzen. Aan de andere kant van het land belegeren Duitse mijnwerkers drie dagen lang de Bondskanselarij. Voor het overeind houden van hun banen en het treffen van een goed sociaal plan zegt Helmut Kohl geen geld te hebben - want Europa eist ook van Duitsland dat het begrotingstekort niet boven de 3 procent komt. Enkele dagen later komen de Duitse staalarbeiders in beweging en belegeren het hoofdkantoor van de multinationale staalconcerns. De slag om Europa is begonnen.