Spanning september 2011 :: Opinie :: Sharon Gesthuizen :: Mensenwerk

Opinie

Mensenwerk

Sharon Gesthuizen

Op 2 december 2010 vond in de Tweede Kamer een zwaar maar belangrijk gesprek plaats. De aanleiding was het dappere initiatief van de ouders van een jong meisje dat in 2009 werd ontvoerd en misbruikt maar gelukkig levend is teruggevonden. De twee daders zaten – en zitten – op dit moment hun zeer verschillende straffen uit. De een zit in de gevangenis en komt wellicht over vijf jaar alweer vrij. De ander zit in een Tbs-kliniek en wordt daar behandeld voor een stoornis die tijdens een gedragskundig onderzoek aan het licht kwam. De eerstgenoemde dader komt dus eerder op vrije voeten. Zonder dat zijn problemen zijn aangepakt. Dat is voor de ouders van het jonge meisje onacceptabel. Want, aldus de vader die de Vaste Kamercommissie Veiligheid en Justitie te woord stond: op deze manier lopen ook andere kinderen een groot risico. De man kan na zijn detentie opnieuw dezelfde afschuwelijke fout maken en een zeer ernstige misdaad begaan. Het is een belangrijke constatering: wie misdadigers met allerlei problemen – zoals verslaving, psychische stoornissen en het ontbreken van de vaardigheid om zich sociaal te gedragen – na een detentie weer op vrije voeten stelt, hoeft zich geen illusies te maken. Deze mensen zullen in het overgrote deel van de gevallen weer de fout ingaan.

We pleiten er als SP dan ook al lange tijd voor om juist meer in te zetten op resocialisatie van mensen in detentie. Zorg dat gevangenen werken, iets leren, een dagritme oppikken en houden. En dat ze een behandeling ondergaan en zoveel mogelijk van hun problemen zoals verslaving afkomen. Alleen dan is er een kans dat mensen na hun straf op het rechte pad blijven. Onderzoek staaft dat keer op keer. Maar het is helaas belabberd gesteld met de mogelijkheden om werk te maken van gevangenen. Een heel groot deel van de gevangenispopulatie is verslaafd en/of heeft een psychische stoornis. De verslavingbegeleidingsafdelingen in de bajes zijn echter verdwenen. Daarnaast is er een schrijnend tekort aan plaatsen in de zogenaamde Penitentiaire Psychiatrische Centra. Iedere gevangenisdirecteur en -medewerker bevestigt dat tijdens de werkbezoeken die we als SP brengen aan gevangenissen. Het gevolg is dat zelfs ernstig gestoorde mensen in de bak zitten en er vaak slechter uitkomen dan zij erin gingen. Slechter voor zichzelf, maar ook zeker voor de maatschappij. En dat is te zien aan de recidivecijfers. Zeker zeventig procent van de gevangenen recidiveert binnen zeven jaar na detentie.

Het huidige kabinet wil echter de mogelijkheden om stoornissen te behandelen en gevangen te bewegen iets van hun leven te maken, nog verder beperken. Zo zou alleen de gemotiveerde gedetineerde behandeling of werk aangeboden moeten krijgen. De houding van de gedetineerde, zo zegt staatssecretaris Teeven, moet laten zien dat er succes in het verschiet ligt. Dat klinkt natuurlijk logisch, prachtig zelfs! Maar het is klinkklare onzin. Want is het niet juist kenmerkend voor de doelgroep dat deze zich, vaak al een heel leven lang, verzet tegen behandeling? Dat zij zich onttrekken aan zaken als verantwoordelijkheid nemen, gezond leven en respect tonen voor de samenleving? Iedereen die met deze doelgroep werkt, weet dat het bejegenen, motiveren en behandelen van deze mensen een lange adem vergt en bovendien een kwestie is van veelvuldig vallen en hopelijk even vaak weer opstaan. Door vooraf te stellen dat mensen bereid moeten zijn tot verandering, neemt men een loopje met de problematiek: men stelt dat de gevangene in staat zou moeten zijn om – ondanks de eigen geschiedenis van stoornis en/of verslaving – zichzelf te ontstijgen en de knop om te zetten. En hoe mooi en idealistisch dit allemaal ook klinkt: als dit niet leidt tot reductie van recidive van ex-gedetineerden, dan is het geen knip voor de neus waard. Resocialisatie is wat onze samenleving echt veiliger maakt – en dat is een langdurig proces. Helaas is er geen gemakkelijke andere oplossing.