Spanning, nieuwsblad van de SP, november 2008 : De GGZ ontwricht
Samenvatting van het rapport
De GGZ ontwricht
Ruim vijfduizend zorgverleners uit de geestelijke gezondheidszorg (GGZ) hebben deelgenomen aan een uitgebreide enquête opgezet door het Wetenschappelijk Bureau van de SP en de actiegroep ‘Zorg geen markt’. De resultaten zijn duidelijk. Zorgverleners in de GGZ vinden massaal dat zij hun vak nauwelijks nog kunnen uitoefenen.
Toenemende bureaucratie en vermarkting leiden tot een doorgeslagen verzakelijking, met verschralende zorg als gevolg. De belangrijkste conclusies zijn: nu stoppen met de marktwerking in de GGZ en meer investeren in personeel om de werkdruk te verlagen.
Negen van de tien zorgverleners vinden dat de werkdruk te hoog is en de kwaliteit van de zorg te laag. Twee van de drie zorgverleners zijn 20 tot 50 procent van hun tijd kwijt aan bureaucratie, wat ten koste gaat van de zorg. De werkdruk is enorm toegenomen en de zorg wordt hierdoor niet goedkoper, maar juist duurder. Meer dan 70 procent vindt de vermarkting van de GGZ een slecht idee en slechts 2 procent wil op dezelfde voet verder gaan met marktwerking. Volgens de meeste zorgwerkers leidt de marktwerking tot meer bureaucratie, minder efficiëntie en minder keuzevrijheid voor patiënten.
Marktdenken botst met de professionaliteit en bezieling van de meeste hulpverleners en is funest voor de motivatie, blijkt uit de enquête. De druk om zo snel mogelijk een diagnose te stellen en zo kort mogelijk te behandelen, is onwenselijk gezien de vaak complexe problematiek. Het opbouwen van het vertrouwen tussen zorgverlener en cliënt wordt ernstig bemoeilijkt.
Verschraling en voorrangzorg
De macht van de verzekeraars moet volgens de zorgverleners worden teruggedrongen. Negen van de tien zorgverleners willen stoppen met de in 2008 ingevoerde financiering volgens de diagnosebehandelcombinaties (DBC’s). Bijna de helft van de geënquêteerden heeft zelf financiële problemen, vooral vanwege de DBC’s. Er wordt ook steeds meer voorrangszorg gesignaleerd: werkgevers, zorgverzekeraars en mensen met voldoende geld kopen voorrang.
Met steeds minder personeel moet hetzelfde werk worden gedaan. Ook wordt steeds minder goed opgeleid personeel aangenomen. Het bezuinigen op ondersteunende en activerende begeleiding leidt tot vereenzaming en passiviteit. Patiënten worden onvoldoende geholpen met werk en onderwijs. Preventie en bemoeizorg komen onder de gemeentelijke verantwoordelijkheid in de knel. Veel succesvolle consultatieprojecten zijn gestopt omdat er nu voor betaald moet worden. Het gaat hierbij over consultatie bij verzorgingshuizen, aan wijkverpleegkundigen, op scholen en aan huisartsen.
De menselijke maat leidend
De ondervraagden hebben duidelijke ideeën hoe het anders en beter moet: de patiënt moet centraal staan en de menselijke maat moet leidend zijn. Stop de megafusies die zorgen voor vervreemding tussen patiënten en zorgverleners. Ook de marktwerking moet worden stopgezet en de DBC’s en het indicatieorgaan in de zorg, het CIZ, moeten worden afgeschaft. Er moet een einde komen aan de managerscultuur, er moet meer worden geïnvesteerd in personeel om de werkdruk te verlagen en de werkvloer moet weer centraal komen te staan. Luister beter naar de mensen in de frontlinie. Erken het belang van de GGZ voor de maatschappij. Goede GGZ-zorg beperkt niet alleen de kosten van geestelijk lijden en de gevolgen daarvan, maar is ook gewoon een kwestie van beschaving.
Het rapport ‘De GGZ onwricht’ is geschreven door Ineke Palm, Fred Leffers, Thijs Emons, Veronique van Egmond en Spencer Zeegers. Het is te bestellen in de SP-webshop en is te downloaden.
Drukbezochte GGZ-manifestatie
Op 25 oktober kwamen in Amersfoort ongeveer vijfhonderd werkers uit de GGZ samen. Zij riepen de minister op om te stoppen met de marktwerking. Op de manifestatie werden de conclusies van het rapport ‘De GGZ Ontwricht’ aan minister Klink overhandigd. SP-fractievoorzitter Agnes Kant: “Men sprak de minister aan op de gigantische kloof tussen de werkvloer en het ministerie. Dat is precies wat er hier aan de hand is. Deze mensen worden geconfronteerd met de gevolgen van de marktwerking en weten uit de praktijk dat het simpelweg niet werkt. De actiebereidheid onder de mensen is dan ook enorm.”
Fred Leffers, GZ-psycholoog bij GGNet: “Het gigantische systeem van controle en verantwoording dat in de afgelopen jaren is opgetuigd, wat hulpverleners murw beukt en van hun werk houdt, werd door de minister verdedigd met de woorden: ‘We moeten van verondersteld vertrouwen naar verdiend vertrouwen’. Enkele dagen later, op 28 oktober, zou de minister in Trouw deze woorden nog eens herhalen, maar dan toegepast op de ziekenhuissector. ‘Wie er zonder meer van uitgaat dat het wel goed zit, kan bedrogen uitkomen’, volgens hem. En dus moeten ziekenhuizen, net als de GGZ, gecontroleerd en gedisciplineerd worden om de kwaliteit te garanderen.”
Voordat het onderzoeksrapport aan minister Klink werd overhandigd gaf een klinisch psycholoog een ludieke diapresentatie waarin hij de GGZ gelijkstelde met fastfoodketen McDonalds: “Ze zeggen dat het zorgaanbod kortdurend moet zijn, qua aard en omvang. Dus wat doet de zorgverlener? Die gaat hamburgers bakken.” Het voltallige publiek lachte instemmend.
Minister Klink sprak in zijn toespraak tijdens de manifestatie zijn waardering uit voor het onderzoek. Wel benadrukte hij dat de invoering van de marktwerking in de GGZ zich in een overgangsperiode bevindt en dat de geconstateerde problemen ook met die overgang samenhangen. Agnes Kant: “De vraag die je je moet stellen in een overgangsperiode is: waar ga je naartoe in die overgang? Nu gaan we naar nog meer marktwerking en komt het dus helemaal niet goed; de problemen worden alleen maar groter. Deze dag is slechts een eerste stap om de kloof tussen de beleidsmakers op het ministerie en de werkers in de zorg te dichten.” Ze pleitte ook voor een parlementair onderzoek naar de gevolgen van de marktwerking en de verschraling in de zorg en riep op tot verdere actie.
De vijfhonderd aanwezigen formuleerden drie eisen om de ontwrichting in de GGZ tegen te gaan:
- Stoppen met de marktwerking.
- DBC: weg ermee!
- Meer personeel om de te hoge werkdruk tegen te gaan