Verlos scholen van toetsgekte
Er is iets geks aan de hand in het onderwijs. Steeds meer mensen zijn klaar met de toetsgekte op scholen. Niet alleen deskundigen en ouders, maar ook leraren worden dol van de toenemende afrekencultuur. Zelfs een meerderheid in de Tweede Kamer is klaar met het wantrouwen naar scholen toe. Hoe kan het dan toch doorgaan?
Omdat de regering er wel in gelooft. Ten eerste de liberale staatssecretaris Sander Dekker. Hij is dol op het toetsen en afrekenen van leerlingen en scholen. Hij begon zijn termijn met de verplichte eindtoets in het basisonderwijs (lees: Cito-toets). Oud-inspecteur Henk van der Weijden noemt het terecht de invoering van een eindexamen basisonderwijs. Het is genieten voor de media, die scholen vanaf nu keihard kunnen afrekenen op één cijfer: de gemiddelde Cito-score van één school. Welkom bij 'ranking the schools'. Dat je een school onmogelijk kan terugbrengen tot één cijfer, doet niet ter zake. Overigens was het mede dankzij 'onderwijspartij' D66 dat Dekker voor dit onzalige plan een meerderheid kreeg.
Een ander plan van Dekker is de invoering van het 'gedifferentieerd toezicht'. Dat wil zeggen dat scholen door de inspectie voortaan 'voldoende', 'goed' of 'excellent' kunnen scoren. Net als bij de verplichte Cito-toets is het een middel om scholen tegen elkaar op te zetten. Scholen zijn in de ogen van Dekker als bedrijven: zet ze tegenover elkaar, dan gaan ze beter presteren. Dat scholen en leerlingen velen malen complexer zijn dan een koekjesfabriek, wil er niet in bij Dekker. Scores moeten omhoog, vanwege de veelbezongen kenniseconomie. Dus niet om leerlingen een brede vorming mee te geven, maar om de arbeidsproductiviteit te verhogen. Heel verheffend.
'Rendement'-verhoging
Dan is er minister Bussemaker, oud-bestuurder van de Hogeschool van Amsterdam. Zij is gepassioneerd voorstander van de prestatieafspraken in het hoger onderwijs. Dat komt erop neer dat hogescholen en universiteiten aan een bureaucratisch pakket van afspraken zijn gebonden teneinde hun 'rendement' te verhogen. Hoe sneller studenten hun opleiding afronden, hoe hoger de financiële beloning voor de instelling. Bussemaker is zó enthousiast, dat ze eenzelfde soort afspraken voor het mbo wil invoeren. Dat instellingen daardoor kwetsbare leerlingen zullen weigeren en dat kwaliteit ondergeschikt raakt aan kwantiteit, doet niet ter zake. Zolang de targets maar gehaald worden.
Er zijn nog meer voorbeelden van afrekencultuur die de kwaliteit van het onderwijs aantasten. De verplichte rekentoets leidt tot woedende reacties onder deskundigen. De toets is veel te ondoordacht ingevoerd en leidt zonder extra rekenonderwijs tot grote aantallen onvoldoendes.
Dan is er de bureaucratische rompslomp in het onderwijs, veroorzaakt door de registratiedrift van managers en ministerie. Alles wat leerlingen doen moet worden verantwoord in eindeloze rapportages en handelingsplannen. Voor lesgeven is steeds minder tijd. Geen wonder dat nieuwe leraren snel weer vertrekken.
Bevrijding van de afrekencultuur
Bij de behandeling van de onderwijsbegroting doe ik de volgende voorstellen om scholen en leraren te bevrijden van de afrekencultuur:
- Stop met de verplichte eindtoets in het basisonderwijs
- Stop met de verplichte rekentoets in het voortgezet onderwijs en mbo
- Stop met de prestatieafspraken in het hoger onderwijs en mbo
- Zie af van het gedifferentieerd toezicht van de Inspectie
- Stop met de perverse prikkels in de financiering, zoals de diplomabonus en rendementsafspraken.
Hoe zorgt de SP dan voor kwaliteit? In essentie is dat eenvoudig. Zorg voor uitstekende leraren en lerarenopleidingen. Financier de scholen ruimhartig zodat elk kind voldoende aandacht krijgt. Laat de inspectie controleren op kwaliteit, zonder perverse prikkels en rendementsfetisjisme. Geef vertrouwen aan leraren en scholen, grijp alleen in als het werkelijk misgaat.
In de Tweede Kamer is een meerderheid voor deze aanpak. Eigenlijk heeft vooral de VVD - onder aanvoering van Sander Dekker - last van toetsverslaving. Als de PvdA het lef heeft om de coalitiepartner los te laten, maken we de weg vrij naar onderwijsbeleid zonder wantrouwen.
Dit artikel verscheen op 6 november 2014 op Joop.nl
