Integratie en segregratie

Integratie van migranten gaat via het dagelijks leven: bij de bakker, op straat op het schoolplein en op het voetbalveld. Politici kunnen geen mensen integreren in de samenleving - en dat is maar goed ook. Wat de politiek wèl kan en moet doen is zorgen voor de beste voorwaarden om het integratieproces een kans van slagen te geven.

Vanaf de jaren zestig kwamen vele "gastarbeiders" naar ons land uit Spanje, Italië, daarna Marokko en Turkije. Tijdelijk - althans dat dachten zij en ook de Nederlandse overheid. Dus was er ook geen integratiebeleid. Zo´n twintig jaar later werd echter ook voor de overheid onmiskenbaar duidelijk dat heel veel "gasten" hier zouden blijven en burgers van Nederland aan het worden waren. Maar ook toen bleef het voor hun "inburgering" nodige beleid van de overheid bleef uit - al werd er wel veel gesproken en geschreven, en vergaderd over minderheden. Pas enkele jaren geleden kwam er een omslag in de politiek. Langzaam drong het besef door er iets moest gebeuren. Zaken die vijftien jaar nog zeer omstreden waren zoals het verplicht Nederlands leren, werden bespreekbaar, en voor nieuwkomers inmiddels zelfs verplicht. Maar het besef van de noodzaak van integratie wordt nog steeds onvoldoende vertaald in beleid. De inburgeringscontracten zijn een positieve uitzondering, maar helaas te beperkt. Want daarmee zijn de eerdere migranten die het zonder deze begeleiding moeten stellen niet geholpen. Voor velen van hen geldt dat zij nog steeds niet of nauwelijks de Nederlandse taal machtig zijn. De overgrote meerderheid (70 - 80 procent) van de nu in ons land verblijvende Turkse en Marokkaanse migranten heeft moeite met het voeren van een gesprek (SCP Rapportage Minderheden 1995). In Trouw van 17 april over een onderzoek van het NIBUD blijkt bijvoorbeeld dat migranten vaak geen huursubsidie aanvragen, omdat ze de formulieren niet begrijpen. En wie Nederlands wil leren, krijgt vaak te maken met wachtlijsten (in 1995 nog 11.000). Waarom wordt er niet een grootscheepse inhaalslag "Nederlands leren" gemaakt voor deze groep? De segregatie langs etnische lijnen, het ontstaan van witte en zwarte wijken is niet goed voor het integratieproces. In Den Haag is 67 procent van de minderhedenbevolking geconcentreerd in wijken waar slechts 20 procent van de autochtone bevolking woont. Voor Rotterdam geldt een percentage van 61, voor Utrecht 52 en voor Amsterdam 46 (SCP, 1995). De concentratie in Den Haag is in de periode 1990-1995 toegenomen: de hoogste concentraties worden aangetroffen in de traditionele achterstandswijken, zoals bijvoorbeeld de Schilderswijk (77%). Door de "witte vlucht" van scholen in deze concentratiewijken is de segregatie in het onderwijs nog sterker dan op basis van de bevolkingssamenstelling in de wijken verwacht mag worden. Dat segregatie in het onderwijs niet goed is voor integratie zal niemand ontkennen. Vorig jaar trok het Landelijke Bureau Racismebestrijding nog aan de bel en pleitte voor een gedegen onderzoek naar de "witte vlucht" op scholen. Daar komt nog bij dat de prestaties op zwarte scholen meetbaar minder zijn - en daarmee de kansen van deze scholieren op een redelijk bestaan in de toekomst. Een goede opleiding is een belangrijke voorwaarde voor het vinden van werk en het verdeinen van voldoende inkomen. En dat zijn belangrijke voorwaarden voor een goede integratie en de kans jezelf te redden.

Het antwoord van het kabinet op de segregatie is uiterst mager - en het gros van het paarse beleid staat juist haaks op de bestrijding van segregrateitendenzen. Het kabinet verwijst naar "inburgering": maar zoals al gesteld vallen de huidige bewoners van deze concentratiewijken hier buiten. Verder verwijst het kabinet terecht naar werkgelegenheid en armoedebestrijding. Maar met name deze allochtonen zijn op de huidige arbeidsmarkt vrijwel kansloos, door gebrek aan banen, aan opleiding, aan kennis van de Nederlandse taal. En door te zeggen dat je de armeode wilt bestrijden ben je er nog niet. Dat vereist daadwerkelijk ander beleid, maar dat ontbreekt waardoor de armoede is juist toegenomen onder het paarse kabinet. De maatregelen van het kabinet om via volkshuisvestingsbeleid segregatie tegen te gaan waar het kabinet zijn: gedifferentieerd bouwen, voldoende keuze in betaalbare woningen en stadsvernieuwing. Gedifferentieerd bouwen, sloop van goedkopere woningen ten gunste van de bouw van duurdere woningen, zal inderdaad tot meer gedifferentieerde wijken leiden. Maar waar moeten de mensen die nu in de woningen wonen die men hiervoor wil slopen naar toe? Op nieuwe locaties kunnen nauwelijks nog betaalbare huurwoningen gebouwd worden. De tweede maatregel: voldoende keuze in betaalbare woningen, is bij het huidige volkshuisvestingsbeleid een farce. Betaalbaar bouwen is vrijwel onmogelijk en ook de nieuwe huursubsidiewet maakt duurdere woningen niet toegankelijke voor lagere inkomens. Tal van wijken zitten wat dat betreft domweg op slot. Over de stadsvernieuwing zegt het SCP (Rapportage minderheden 1996): "van de rijksoverheid valt op dit punt weinig te verwachten - of de gemeenten en sociale verhuurders in staat zijn de kwaliteit van deze woningen op peil te houden valt op dit moment moeilijk te zeggen." Dat is dus niet erg hoopgevend. Wil het segregratieproces serieus gekeerd worden, dan moet het volkhuisvestingbeleid rigoureus om. Vervolgens zou ook via het woonruimteverdeling een bijdrage geleverd kunnen worden aan het tegengaan van verdergaande segregatie, maar het kabinet wil hier niet aan. Maar waarom wordt er niet onderzocht of er woonruimteverdelingsystemen mogelijk zijn die wel tot stop of beter nog afname van de segregatie leiden? Het moet toch mogelijk zijn om, bijvoorbeeld lokaal door afspraken tussen corporaties en de gemeente, te komen tot een beleid dat leidt tot een betere spreiding van allochtonen en autochtonen over de wijken? Bijvoorbeeld simpel gezegd: als er in een zwarte wijk een woning vrijkomt, komt hier - bij voorkeur en op basis van vrijwilligheid - een autochtoon te wonen, en komt er een woning in een witte wijk vrij dan - bij voorkeur en op basis van vrijwilligheid - een allochtoon.

De politiek kan mensen niet integreren in de samenleving. Maar wat de politiek wel kan, maar tot op heden nog steeds onvoldoende doet, is het scheppen van de juiste voorwaarden. Als de poltiek de segregratie echt betreurt, dan moet er onderhand echt iets gaan gebeuren. Anders zijn het krokkedillentranen die we zien.