Wat moet er gebeuren?

Onze standpunten

1. Voor politici gaan voortaan dezelfde regels gelden als voor andere mensen. Riante voorzieningen voor politici schaffen we af. Daarom maken we een einde aan de wachtgeldregeling. Ook andere bijzondere regelingen voor politici schaffen we af, zoals de te ruime vergoedingen voor reizen en verblijf. SP-volksvertegenwoordigers geven al jarenlang het goede voorbeeld, door een groot deel van hun vergoedingen af te staan en te investeren in acties met mensen of in hulpdiensten voor mensen.
2. Als overheden schade veroorzaken wordt die ruimhartig vergoed. Onder meer de jarenlange gaswinning in Groningen, de PFAS problematiek, de mijnbouwschade in Limburg en het toeslagenschandaal hebben laten zien hoe mensen ernstig getroffen kunnen worden door een falende staat. Om het vertrouwen van mensen te herstellen bouwen wij aan een eerlijke overheid, die niet tegenover de mensen, maar naast hen staat.
3. Overheden stoppen met het eindeloos procederen tegen eigen burgers. In geschillen tussen mensen en de overheid, waarin de staat door de rechter in eerste instantie ongelijk heeft gekregen, gaat de overheid ook niet langer in hoger beroep. Alle toegebrachte schade wordt ruimhartig vergoed. Hiermee voorkomen we een onnodig langslepende juridische strijd, die mensen veel geld kost en veel stress oplevert en die slechts is voor het vertrouwen van de mensen in de overheid.
4. Het recht van mensen om te demonstreren mag niet door restrictief overheidsbeleid belemmerd worden.
5. De inzet van algoritmen en kunstmatige intelligentie om fraude op te sporen is niet langer toegestaan als mensenrechten niet gewaarborgd kunnen worden. We herzien de taak van de huidige landsadvocaat.
6. Het Huis voor klokkenluiders moet voldoende mensen en middelen hebben om maatschappelijke misstanden te onderzoeken. Alle mensen die een misstand melden kunnen financieel een beroep doen op een Fonds voor klokkenluiders.
7. Bestuurders en toezichthouders van bedrijven en andere organisaties die publieke diensten uitvoeren kunnen vervolgd worden bij misstanden als fraude, corruptie of ernstig falen. Dit geldt ook voor (top)ambtenaren bij de overheid. We maken een einde aan het gegraai door bestuurders in de publieke sector. Alle bedrijven waar de overheid aandeelhouder is (zogeheten staatsdeelnemingen) of waar de overheid financieel te hulp schiet, hebben een voorbeeldfunctie. Zo mogen daar de inkomens en vergoedingen aan de top niet hoger zijn dan die van de minister-president.
8. De wantrouwende overheid wordt opgedoekt en maakt plaats voor een eerlijke en transparante overheid. Ambtenaren krijgen de mogelijkheid problemen snel en proportioneel op te lossen. De menselijke maat staat voorop. Overheden moeten meer investeren in de eigen kennis en kunde van medewerkers en zich minder afhankelijk maken van allerlei dure consultants en adviseurs. Er komt een wettelijk maximum voor de inhuur van externen bij alle overheden en bedrijven en organisaties die publieke diensten uitvoeren (de ‘Roemer-norm’).
9. Ministers en andere bestuurders moeten openheid geven over al hun contacten met lobbyisten. Alle documenten van de overheid worden openbaar gemaakt, tenzij er een uitzonderlijke reden is om het geheim te houden. De Wet open overheid wordt binnen de vastgestelde normen uitgevoerd, zodat burgers en journalisten de overheid goed kunnen controleren.
10. Het vertrouwen in volksvertegenwoordigers moet worden hersteld. Daar hoort bij dat alle politieke partijen transparant zijn en zich niet afhankelijk maken van sponsoren, die op deze wijze invloed op het landsbestuur kopen. Partijen moeten volledige openheid geven over alle giften en we voeren een verbod in op sponsoring door bedrijven en op financiering vanuit het buitenland. De subsidies aan partijen moeten omlaag. Partijen zouden zoveel mogelijk financieel hun eigen broek moeten ophouden, bijvoorbeeld door een goede solidariteitsregeling voor politici, zoals bij de SP het geval is.
11. We pleiten voor het afschaffen van artikel 120 van de Grondwet en de komst van een constitutioneel hof. Het toetsen van wetten aan de Grondwet is nu de taak van de wetgever, van het parlement. Onder andere het toeslagenschandaal en de pensioenwet hebben laten zien dat politieke belangen vaak boven onze Grondwet gaan. Dat zou in een democratisch land niet moeten kunnen. Daarom pleit de SP om de scheiding der machten te verbeteren, en om óók de rechterlijke macht de mogelijkheden te geven om te toetsen aan de Grondwet.
12. Functies in het openbaar bestuur worden vaak verdeeld onder politieke vrienden. Ook belangrijke adviescolleges zoals de Rekenkamer en de SER zijn te politiek gekleurd, terwijl zij boven de partijen zouden moeten staan. De SP pleit voor meer openheid voor deze functies en streng toezicht dat deskundige mensen ook daadwerkelijk een eerlijke kans krijgen. We gaan netwerkcorruptie tegen.
13. Als we in dit land regels en wetten maken moeten die ook worden gehandhaafd en gecontroleerd. Ons land kent een wildgroei aan inspecties, die vaak verschillend werken en andere eisen stellen. Ook is er eerder hard bezuinigd op inspecties, waardoor echte controle in organisaties en op de werkvloer veel te weinig gebeurt. Daarom wil de SP een Nationale Inspectie, waar voldoende kennis en kunde aanwezig is voor een goede controle op de uitvoering van regels en wetten. Gevaarlijke bedrijven moeten minstens een keer per jaar onverwacht bezocht worden. Voor bedrijven die laag scoren wordt de controlefrequentie opgevoerd. Opgelegde sancties dienen in verhouding te staan tot het economisch gewin bij overtreden van de wet en worden bij herhaalde overtredingen fors verhoogd.
14. Overheidsorganisaties en bedrijven moeten zoveel mogelijk een goede afspiegeling zijn van de samenleving. In hun jaarverslag leggen zij daarom verantwoording af over het gevoerde diversiteitsbeleid voor vrouwen, mensen met een arbeidsbeperking, migrantenkinderen en lhbti’s. Discriminatie door de overheid, zoals gebeurde bij de Belastingdienst, pakken we keihard aan.
15. We willen dat ons staatshoofd wordt gekozen door het volk. Tot die tijd is een monarchie in een moderne democratie alleen houdbaar als het staatshoofd geen politieke invloed heeft, maar louter ceremonieel is. Leden van het koninklijk huis betalen voortaan zélf hun privékosten en belasting over hun inkomen en vermogen. Een koningshuis kost geld, maar het inkomen van de koning en de andere leden van het koninklijk huis hoeft niet hoger te zijn dan dat van de minister-president.
16. Wij zijn tegen het invoeren van een kiesdrempel. In Nederland is sinds de invoering van het algemeen kiesrecht en de evenredige vertegenwoordiging in 1917 de opvatting dominant dat het parlement een representatieve afspiegeling moet zijn van de bevolking. In landen met andere stelsels zien we dat het moeilijker is voor minderheden om in het parlement te komen. Dit voorkomt ook niet dat fractieleden zich afsplitsen wat afgelopen periode regelmatig is gebeurd en zorgt voor veel verschillende partijen in het parlement.
17. Wij willen geen staatscontrole en ook niet dat big-tech onze keuzes bepaalt. Het grootschalig verzamelen van persoonsgegevens is voor techbedrijven een verdienmodel geworden. Wij versterken de autoriteit persoonsgegevens om misstanden aan te pakken. Consumenten krijgen bij het gebruik van ‘gratis’ diensten (waarbij ze betalen met data, zoals op sociale media) dezelfde bescherming als wanneer ze zouden betalen met geld.
18. Digitalisering mag niet leiden tot ontmenselijking en moet de samenwerking tussen mensen bevorderen. Daarvoor is onder meer belangrijk dat zoveel mogelijk kennis en kunde openbaar is en niet in de handen komt van privébedrijven. Het bevorderen van open source technologie en open standaarden is noodzakelijk. Internet is een moderne nutsvoorziening en moet voor iedereen beschikbaar en betaalbaar zijn.
19. Sociale media zijn een belangrijk onderdeel van ons leven geworden, maar mogen geen vrijplaatsen zijn voor bedreigingen en intimidatie. Wij versterken de volksvertegenwoordiging met een permanent onderzoeksinstituut dat adviseert over de maatschappelijke gevolgen van techno­logische ontwikkelingen en voorstellen doet voor aanvullende burgerrechten in het digitale tijdperk. Nieuwe technologieën worden eerst onderworpen aan een ethische toets.