Strijd voor openheid in de Europese Unie
Maandag heeft SP-Kamerlid Renske Leijten, samen met Kamerleden Pieter Omtzigt (CDA) en Martin van Rooijen (50PLUS) het pleidooi voor meer openheid van de Europese Raad en de Eurogroep van 26 parlementen uit 20 Europese lidstaten, overhandigd aan de voorzitter van de Eurogroep Centeno. Zij pleiten voor direct openbaar maken van documenten die gaan over de besluitvorming en inzage in stemverhoudingen. Leijten: 'De strekking is helder: de ministerraden van de EU zijn voor nationale parlementariërs teveel een ‘black box’. Het is onduidelijk hoe onderhandelingen verlopen of hoe de agenda tot stand komt.'
De commissie Europese Zaken van de Tweede Kamer deed in 2017 onderzoek naar transparantie in Europese wetgeving en concludeert dat parlementariërs op dit moment de EU niet goed kunnen controleren. In de paper ‘Opening up closed doors – paper on EU transparency’ schrijven de rapporteurs Omtzigt, Leijten en Van Rooijen namens de commissie dat instanties zoals de EU-ministerraad een soort ‘black box’ zijn. Het is onduidelijk hoe onderhandelingen verlopen en hoe beleid over bijvoorbeeld landbouw, pensioenen of migratiebeleid precies tot stand komt. Te veel documenten zijn als vertrouwelijk aangemerkt. Dit zorgt ervoor dat nationale volksvertegenwoordigers de regeringen niet goed kunnen controleren. De afstand voor burgers tot Europa wordt door het niet transparant maken van (het proces van) wetgeving groter.
Het is de eerste keer dat een nationaal parlement in de EU met interparlementaire samenwerking probeert burgers meer invloed te geven op Europa. Leijten: 'Het is nog nooit eerder gebeurd dat zoveel nationale parlementen de krachten gebundeld hebben om de Raad er eindelijk toe te bewegen openheid van zaken te geven. De tijd dat de Raad de eigen transparantieregels aan haar laars kon lappen is voorbij. De nationale parlementen eisen nu heel duidelijk meer transparantie.' Omtzigt voegt toe: 'De openheid ontbrak bijvoorbeeld toen de Nederlandse regering pijlsnel een nieuwe Europese pensioenwet door de Kamer joeg, die zij zelf geschreven had. We konden de inhoud toen niet goed controleren. Democratie functioneert alleen als burgers kunnen controleren welke besluiten ministers nemen. Dat elementaire onderdeel ontbreekt hier.'
Ook organiseerden Leijten, Omtzigt en Van Rooijen een bijeenkomst met de Europese Ombudsman, Access Info Europe, Commissie Meijers en Transparency International. Ook deze organisaties zetten zich in voor meer inzage. Ze wijzen erop dat juist zonder transparantie lobby van grote bedrijven vrij spel heeft en dat zonder openbaarheid niet alleen parlementsleden van lidstaten hun werk niet kunnen doen, maar ook burgers en belangenorganisaties geen macht kunnen uitoefenen op de besluitvorming. O’Sullivan van de Europese Ombudsman bekritiseerde regeringsleiders: 'Ze zeggen in hun lidstaat dat het van Europa moet, maar we kunnen niet controleren of ze toch instemden in de Europese Raad.'
