Weeklog: Dit najaar komt de Europese Unie op een tweesprong
In september beginnen we in het Europees Parlement met de bespreking van de voorstellen van de Belgische liberaal Guy Verhofstadt voor een superstaat compleet met Europese ministers. Tegelijkertijd hebben vier Oost-Europese lidstaten, waaronder Slowakije dat sinds 1 juli het voorzitterschap van de EU vervult, aangekondigd met concrete voorstellen te komen voor een lossere EU, waar de nationale parlementen weer meer te zeggen hebben. Als SP zijn we tegen een superstaat, omdat we mensen zoveel mogelijk zeggenschap willen geven over hun eigen leefomgeving. We zien de clash tussen Verhofstadt (en waarschijnlijk een groot deel van de Europarlementariërs) met de Slowaakse voorzitter van de Raad dan ook als kans om onze eigen ideeën, zoals het afschaffen van Juncker en zijn Eurocommissarissen, formeel in te brengen in de Tweede Kamer en in het EP.
Veel journalisten dachten dat het Oekraïnereferendum in Nederland en daarna het Brexitreferendum in het Verenigd Koninkrijk dit jaar het hoogtepunt zouden worden van de discussie over een andere Europese Unie. Zeker, dit waren belangrijke referenda, alleen al omdat ze lieten zien dat de meeste stemmers zich afkeerden van de huidige EU. Het echte gevecht over de koers van de EU moet echter nog komen. Dat hangt niet zozeer af van hoe de Britten vorm gaan geven aan hun Brexit. Veel interessanter is te zien waar de Slowaken mee gaan komen. Net als Polen, Hongarije en Tsjechië vinden zij dat de macht van de Europese Commissie is doorgeslagen en hebben ze er genoeg van dat nationale parlementen steeds minder te zeggen hebben.
Tegelijkertijd heeft Verhofstadt zijn dromen over een superstaat vertaald in een rapport voor het EP. Het is in wezen een discussiestuk dat zal uitmonden in een resolutie waar het hele EP over gaat stemmen. Voor die tijd krijg je als Europarlementariër de mogelijkheid wijzigingsvoorstellen in te dienen. Omdat ik het vrijwel met alles oneens ben wat Verhofstadt voorstelt, ga ik daarvan ruim gebruik maken. Geen verdere overdracht van bevoegdheden, zoals Verhofstadt voorstelt, met Europese ministers van Buitenlandse Zaken en Financiën. Geen Europese belastingen à la Verhofstadt en geen verdere inperking van de bevoegdheden van nationale parlementen op sociaal-economisch gebied.
Het enige voorstel waar ik wel wat in zie, is om twee soorten lidmaatschappen in te voeren: een volwaardig lidmaatschap, waarmee je land een deelstaat van de Verenigde Staten van Europa wordt, en een geassocieerd lidmaatschap, waarbij je zelf besluit waar je wel en niet aan meedoet. Verhofstadt denkt dat zo’n geassocieerd lidmaatschap alleen voor perifere landen zou moeten gelden, zeg maar landen als Griekenland en Oost-Europese lidstaten. Hij onderschat echter de stemming in de ‘oude’ lidstaten. Zo’n geassocieerd lidmaatschap zou ook voor Frankrijk wel eens heel interessant kunnen zijn en afhankelijk van de precieze invulling ook voor Nederland.
Onze voorstellen voor een andere EU betekenen het einde van de Europese Commissie in haar huidige vorm. Het betekent ook het einde voor het systeem waarmee lidstaten op belangrijke onderwerpen overruled kunnen worden door een meerderheid van andere lidstaten. Willen we weer de baas zijn over onze publieke diensten, zoals sociale huisvesting, dan zeggen we gewoon nee tegen Europese besluiten daarover. Hetzelfde geldt voor ons begrotingsbeleid. En aan nieuwe Europese belastingen doen we zeker niet mee. Als we dit kunnen bereiken via een geassocieerd lidmaatschap à la Verhofstadt of via de voorstellen van de Slowaken voor meer flexibiliteit, dan gaan we een mooie herfst tegemoet.
De messen worden geslepen, maar eerst is er nog twee weken reces. Vandaar dat het volgende weeklog pas weer op 28 augustus verschijnt. Ik wens alle lezers twee zomerse weken toe.
