Weeklog: Bayer en Monsanto – geen gelukkig huwelijk

Binnenkort bespreken we in het Europees Parlement weer de jaarrapportage over het Europese mededingingsbeleid. Je blijft je verbazen over wat er allemaal mogelijk is. Zo antwoordde Eurocommissaris Verstager op mijn brief over de overname van Monsanto door Bayer dat ze de melding nog niet ontvangen had, maar er zeker naar zou gaan kijken. Terwijl wat mij betreft alle alarmbellen hadden moeten rinkelen, niet alleen vanwege de bedenkelijke reputatie van Monsanto, maar vooral vanwege de vraag wanneer genoeg genoeg is, en wanneer bedrijven ‘too big to fail’ worden. Aan zulke chemiereuzen hebben we geen enkele behoefte. Als zo’n overname al mag onder het huidige beleid, dan ben ik ervoor dat beleid flink op de schop te nemen.

Pillenfabriek Bayer heeft een paar weken geleden een overnamebod ter waarde van 66 miljard dollar op Monsanto uitgebracht. U weet wel, het bedrijf dat aan zaadveredeling doet en kleine boeren geheel afhankelijk maakt van de gepatenteerde zaden. En het bedrijf dat handelt in genetisch gemodificeerde zaden. Voor de topman van Monsanto een lucratieve deal: als de mededingingsautoriteiten geen roet in het eten strooien, gaat hij er met 226 miljoen dollar vandoor. Als we in de toekomst nog eens een pilletje van Bayer moeten slikken, krijgen we de onderdrukking van kleine boeren er gratis bij, net als de zelfverrijking van de zogenaamde topmanagers van Monsanto.

Met ondernemen heeft dit volgens mij niet veel meer te maken. Zelf risico’s nemen, dat doen MKB’ers en ZZP’ers. Topmanagers zijn vooral aan het schuiven met bedrijfsonderdelen, banen van werknemers dus, en strijken kapitalen aan bonussen en overnamepremies op. Soms zijn schaalvoordelen nodig om grote projecten te kunnen uitvoeren. Meestal is de eindeloze reeks overnames en fusies alleen het natuurlijk gevolg van de markt die altijd uit is op groei en waarvoor schaalvoordelen een doel op zich zijn geworden.

Je kunt de markt niet onbeperkt zijn gang laten gaan, anders houd je uiteindelijk alleen nog maar gigantische concentraties van bedrijven over. Het is net als met banken: op een gegeven moment zijn ze zo groot (en machtig) geworden, dat de overheid met miljarden te hulp moet schieten, als het misgaat. De Europese Commissie heeft in Brussel de opdracht gekregen om te kijken of overnames en fusies niet leiden tot te grote concentraties. Maar in plaats van te beoordelen of er eigenlijk nog wel genoeg spelers op een bepaalde markt overblijven, toetst de Commissie alleen of er risico is op misbruik van die machtspositie. Wat mij betreft hoeft Verstager over Monsanto en Bayer niet lang na te denken: dat is geen gelukkig huwelijk. Als die overname door de beugel kan, dan blijkt dat de Brusselse regels zelf niet deugen en zal ik de Commissie blijven achtervolgen om het mededingingsbeleid flink aan te passen.